เฟินหนัง (Rumohra adiantiformis) วงศ์ Dryopteridaceae เป็นรายได้เสริมให้กับครัวเรือน ซึ่งเฟินสามารถทำได้ภายในครัวเรือนหรือสามารถใช้แรงงานภายในครัวเรือนได้ด้วยไม่ต้องจ้างและสามารถดูแลได้ง่าย ให้ผลผลิตสูงและให้ผลผลิตต่อเนื่องตลอดทั้งปี อายุการปลูกก็ยืนยาวปลูครังหนึ่งสามารถอยู่ได้ 3-5 ปีขึ้นไป ให้ค่าตอบแทนสูง

สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

พื้นที่ที่เหมาะสมต้องเป็นที่ที่มีความชื้นสูง อากาศถ่ายเทได้สะดวก แสงแดดไม่มากหรือน้อยเกินไป อุณหภูมิกลางวันอยู่ในช่วง 19-27 องศาเซลเซียสและเวลากลางคืนลดต่ำกว่าอุณหภูมิกลางวันประมาณ 4-6 องศาเซลเซียส แสงแดประมาณ 40 เปอร์เซ็นต์ ความชื้นในอากาศประมาณ 40-60 เปอร์เซ็นต์

การตลาด

ปัจจุบันเฟินเป็นไม้ประดับที่ทำรายได้สูงพอสมควรให้กับผู้ที่ปลูก 2 งาน สามารถทำรายได้เฉลี่ยอาทิตย์ละประมาณ 3,500 บาท เฟินมีตลาดที่กว้างมีทั้งตลาดในประเทศและต่างประเทศและบ้างช่วงฤดูกาลมีไม่พอกับความต้องกาลมีไม่พอกับความต้องการของตลาด

การขยายพันธุ์

วิธีการขยายพันธุ์นั้นมีด้วยกัน 2 วิธี ที่นิยมใช้กันมาก

1.การขยายพันธุ์โดยอาศัยสปอร์

โดยได้จากใบแก่ของเฟินที่ขึ้นสปอร์และเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีน้ำตาลจึงนำมาเพาะ การเพาะสปอร์นั้นแม้จะไม่ยุ่งยากมากนักแต่ก็ต้องอาศัยความอดทนและใช้เวลานาน แต่มีข้อดีตรงที่ใช้พื้นที่ในการเพาะน้อย อุปกรณ์การเพาะไม่มากนัก แต่ไม่เป็นที่นิยมมากนักเนื่องจากใช้ระยะเวลานานเกินไปกว่าตัดใบจำหน่ายได้ เหมาะสำหรับใช้ในการปรับปรุงพันธุ์

2.การขยายพันธุ์โดยไม่อาศัยสปอร์

โดยได้จากเหง้าหรือไหลของเฟิน การขยายพันธุ์วิธีนี้นิยมใช้มากในการปลูกเพื่อตัดใบหรือปลูกในกระถาง โดยการตัดเหง้าหรือไหลแยกออกจากเหง้าเดิม ควรเลือกเหง้าที่โตสมบูรณ์ มีปลายเหง้าที่พร้อมจะเจริญเติบโตเป็นเหง้าใหม่

การอนุบาล

เมื่อได้เหง้าใหม่ที่เหมาะสมและสมบูรณ์ นำมาเพาะเลี้ยงในถุงพลาสติกก่อนประมาณ 1-2 เดือนก่อนนำไปปลูกใหม่ช่วงที่เพาะควรมีการให้น้ำอย่างน้อย 2 วัน/ครั้ง ให้ปุ๋ยอาทิตย์ละ 1 ครั้ง พ่นสารเคมีกำจัดโรคและแมลงอาทิตย์ละ 1 ครั้ง หลังจากเพาะได้ประมาณ 1 เดือน ควรตัดแต่งใบเก่าหรือใบที่ไม่สมบูรณ์ทิ้ง

ช่วงระยะเวลาที่ใช้ในการขยายพันธุ์ ช่วงเวลาที่เหมาะสมอยู่ช่วงปลายฤดูร้อนต้นฤดูฝน เพราะว่าใบเฟินช่วงนี้ยังไม่แตกใบอ่อน(แบบอาศัยเหง้า) สำหรับอาศัยสปอร์สามารถทำได้ตลอดทั้งปี

การเตรียมแปลงปลูกและวิธีการปลูก

การเตรียมดินและแปลง

สำหรับการเตรียมดินและแปลงนั้นทำได้เหมือนกับการปลูกพืชชนิดอื่นๆ แต่จะแตกต่างไม่มากนัก ถ้าปลูกเพื่อตัดใบจำหน่ายควรปลูกภายใต้โรงเรือนที่คลุมด้วยพลาสติก เพราะง่ายต่อการจัดการและควบคุมโรคและแมลง แปลงปลูกควรมีขนาด 1x1 เมตรดินควรขุดตากหน้าดินทิ้งไว้ 7-10 วัน หลังจากนั้นใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก แกลบ ผสมให้เข้ากันหรือไถพรวนวัสดุปลูกให้เข้ากัน ทำแปลงสูงจากพื้นประมาณ 10-12 เซนติเมตร ช่วยการระบายน้ำได้ดี

เทคนิควิธีการปลูก

สำหรับที่เตรียมไว้แล้วก่อนทำการปลูกควรรดน้ำก่อนพอชื้นอย่าให้มากเกินไป ทำการปลูกแบบสลับฟันปลาขนาดระยะห่าง 50x50 เซนติเมตร นำต้นกล้าที่เตรียมไว้มาปลูกหลังจากปลูกเสร็จให้น้ำอีกครั้งหนึ่ง หลังจากนั้นอีก 3-4 วัน ก็เริ่มให้ปุ๋ยได้ใบเฟินจะให้ผลผลิตหลังจากปลูก 4-6 เดือน ก็สามารถตัดใบจำหน่าย

การดูแลรักษา

การจัดการด้านความเข้มแสง

สำหรับเฟินก็เหมือนไม้ประดับหรือพืชอื่นๆ โดยทั่วไปที่ต้องการแสงแดดหรือแสงสว่างในการดำรงชีวิต เพื่อใช้เป็นพลังงานในการสังเคราะห์อาหารมาหล่อเลี้ยงต้น รากและใบให้เจริญเติบโตงอกงามเพื่อสืบพันธุ์ เฟินส่วนใหญ่มีการเจริญเติบโตได้ดีในที่ร่มรำไรปริมาณความเข้มแสงประมาณ 40 เปอร์เซ็นต์ หรือแสงแดดที่ผ่านการกรองมาแล้วจากซาแลนไม่ควรให้แสงแดดมากเกินที่กำหนดจะทำให้ใบเฟินไหม้และเป็นโรคได้ง่าย

การจัดการด้านอุณหภูมิ

สำหรับเฟินหนังต้องการอุณหภูมิกลางวันอยู่ในช่วง 19-27 องศาเซลเซียส และเวลากลางคืนลดต่ำกว่าอุณหภูมิกลางวันประมาณ 4-6 องศาเซลเซียส จะทำให้การเจริญเติบโตได้ดี ใบเฟินมีความสมบูรณ์

ปุ๋ย

สำหรับปุ๋ยที่ให้กับเฟินมีทั้งปุ๋ยเม็ด ปุ๋ยน้ำ ฮอร์โมน แล้วแต่ผู้ปลูกจะนิยมใช้ สำหรับที่ปลูกเพื่อตัดใบจำหน่ายควรใช้ปุ๋ยน้ำจะเหมาะสมกว่าปุ๋ยเม็ด เนื่องจากพืชสามารถนำไปใช้ได้ทันที สูตรปุ๋ยน้ำที่ใช้แยกถัง A ถัง B ทำเป็นแม่ปุ๋ยน้ำ 200 ลิตร นำถัง A 1 ลิตรและถัง B 2 ลิตรผสมน้ำ 197 ลิตร ใช้รดในแปลงเฟิน พื้นที่ 2 งานใช้น้ำที่รด 1600 ลิตรต่ออาทิตย์ ปุ๋ยที่ทำแม่ปุ๋ยน้ำ 200 ลิตร ดังนี้

 สูตร           ถัง A            ถัง B

12-60-0       10 กิโลกรัม         -

13-0-46       15 กิโลกรัม      10 กิโลกรัม

15-0-0          -           5 กิโลกรัม

แมกนีเซียม       4 กิโลกรัม         -

ยูนิเลท         500 กรัม          -

การให้น้ำ

สำหรับเฟินควรให้น้ำแบบฝอยละเอียดหรือแบบสปริงเกอร์ เพิ่อลดการสูญเสียน้ำของใบเฟินที่แตกออกมาใหม่ ควรให้น้ำอย่างน้อย 2 วัน/ครั้ง แต่ถ้าฤดูฝนก้ลดลงมาหรือ 3 วัน/ครั้ง แล้วแต่สภาพอากาศในวันนั้นๆ

โรคและศัตรูพืช

โรคใบไหม้สีน้ำตาล

การจัดการตัดแต่งใบที่เป็นโรคทิ้งเผาทำลาย ฉีดพ่นสารเคมีจำพวก สารแมนโคเซ็บ สลับกับไตรโฟรีน ทุกอาทิตย์จนไม่พบการเกิดโรค

โรคใบไหม้

การจัดการตัดแต่งใบที่เป็นโรคทิ้งเผาทำลาย หากพบการระบาดมากและจำเป็นต้องป้องกันใบใหม่ที่แตกออกมาให้ใช้สารเคมีไดเทนเอ็ม-45 หรือแอนทราโคล ฉีดพ่น 1-2 ครั้ง

โรคใบหงิก

ใบมีขนาดเล็กลง ใบค่อนข้างแข็ง การจัดการตัดแต่งใบที่เป็นโรคทิ้งเผาทำลาย หลังจากนั้นให้หยุดการใช้ GA

แมลง

ให้ใช้สารเคมีฉีดพ่นจำพวกเซฟวิน 85 สลับกับเมทาแล็กซิล

การเก็บเกี่ยว

ระยะการเก็บเกี่ยว

สำหรับเฟินระยะการเก็บเกี่ยวขึ้นอยู่กับใบและสีของใบเฟิน โดยทั่วไปเฟินที่ปลูกโดยไม่ได้มีการจัดการที่ดีจะอยู่ในช่วง 75 วัน หลังจากงอกถึงจะตัดจำหน่ายได้ สำหรับเฟินที่มีระบบการจัดการให้ปุ๋ย น้ำ อยู่สม่ำเสมอสามารถตัดจำหน่ายได้หลังจากลอก 45 วันขึ้นไป แต่ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของใบ สี เป็นต้น

วิธีการเก็บเกี่ยวและสภาพแวดล้อม

สำหรับการเก็บเกี่ยวใบเฟินโดยทั่วไปจะใช้กรรไกรตัดบริเวณโคนของก้านเฟินที่ติดกับแปลงออกมาทีละก้าน เลือกใบที่สมบูรณ์ไม่เป็นโรคไม่ควรเก็บใบในช่วงตอนเที่ยงที่อากาศร้อนจะทำให้ใบเฟินเกอดอาการคายน้ำมากเกินไป การเก็บใบเฟินควรนำใบเฟินที่ตัดแล้วมาแช่น้ำ โดยใช้ส่วนของก้านแช่ไว้และเก็บที่อุณหภูมิห้องหรือไม่เกิน 24 องศาเซลเซียส ใน 1 กำ ของใบเฟินจะมีใบเฟินทั้งหมด 10 ใบ

การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว 

การแช่น้ำยา

ไม่ต้องมีการแช่ในน้ำยาเพื่อเพิ่มอายุการปักแจกันแต่จะแช่น้ำเปล่าที่สะอาดเท่านั้น

อุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเก็บรักษา

สามารถเก็บไว้ในอุณหภูมิห้อง หรือไม่เกิน 24 เซลเซียส และควรนำก้านแช่น้ำไว้เพื่อรักษาความสดของใบเฟิน

ข้อเสนอแนะ

การปลูกเฟินเพื่อผลิตใบจำหน่ายควรผลิตภายใต้โรงเรือนที่เหมาะสมอากาศถ่ายเทได้สะดวกและควรมีการจัดการที่ถูกวิธีเพื่อให้ได้ใบเฟินที่มีคุณภาพ