ชื่อสามัญ      Rattan

ชื่อวิทยาศาสตร์   Calamus  sp.

วงศ์    PALMAE

หวายเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวพบในป่าเขตร้อน เป็นชื่อรวมเรียกพวกปาล์มเลื้อย (Climbing palm) และปีนป่ายเกาะไปตามต้นไม้อื่นๆ แบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ หวายลำเดี่ยว และหวายที่แตกหน่อเป็นกอ ในประเทศไทยพบหวายถึง 6 สกุล คิดเป็นครึ่งหนึ่งของสกุลหวายที่มีอยู่ในโลก และมีมากกว่า 60 ชนิด แพร่กระจัดกระจายอยู่ทั่วทุกภาคของประเทศ ลำต้นเป็นเถาเนื้อแข็ง มีกาบหุ้มลำต้นสีเขียว ทุกส่วนของเถาและก้านใบ มีหนาม ใบเป็นใบประกอบ ผลอ่อนสีเขียว เมื่อแก่สีเหลืองหรือสีไข่ไก่

หวาย (Calamas sp.)เป็นพืชตระกูลปาล์มที่เป็นเถาเลื้อยและมีหนาม มีลำต้นเลื้อยไปตามดินหรือเกาะไปตามต้นไม้ชนิดอื่น สำหรับในประเทศไทยพบว่ามีหวายประมาณ 60 ชนิด 6 สกุล ขึ้นกระจัดกระจายตามภูมิภาคต่างๆของประเทศ หวายเป็นผลิตผลจากป่าที่มีความสำคัญรองมาจากไม้ใช้สอย ส่วนใหญ่ใช้ประโยชน์ในการทำเฟอร์นิเจอร์ ปัจจุบันหวายจึงเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญ ก่อให้เกิดการสร้างงานกับชาวชนบท ในการผลิตเฟอร์นิเจอร์ นอกจากผลิตเพื่อเป็นการค้าภายในประเทศแล้ว ยังสามารถส่งออกเป็นรายได้แก่ประเทศปีละมากๆ และมีแนวโน้มส่งออกมากขึ้นทุกปี แต่เนื่องจากหวายที่ใช้เป็นผลิตผลจากป่าธรรมชาติจึงทำให้ปริมาณการตัดหวายจากป่ามาใช้เพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็ว และมากขึ้นเรื่อยๆ จนเกินกำลังการผลิตของป่า เกิดการขาดแคลนเส้นหวาย จนมีการสั่งนำเข้าจากต่างประเทศเป็นจำนวนมาก จึงเป็นเหตุที่จะต้องมีการศึกษาฟื้นฟู และพัฒนาการปลูกหวายให้มีการขยายพันธุ์เพียงพอกับความต้องการที่เพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วในปัจจุบัน รวมทั้งต้องมีการศึกษาถึงการแปรรูปวัตถุดิบหวายเพื่อเพิ่มมูลค่าของหวาย อันจะเป็นการสร้างรายได้อีกทางหนึ่งให้กับเกษตรกรผู้ที่ปลูกหวายในชุมชนได้อีกด้วย 

สภาพนิเวศ : พบได้ในป่าทั่วไป เช่น ป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง หรือป่าดิบชื้น

การขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด

สถานภาพในชุมชนปางมะโอ

การใช้ประโยชน์ :  นำหน่ออ่อน หรือที่เรียกกันว่า “หางหวาย” มาเผาเพื่อให้ความขมลดลง แกะเปลือกออกแล้วนำส่วนที่อยู่ข้างในมาประกอบอาหาร เช่น แกงหรือผัดกับเนื้อหมู ส่วนเถาที่แก่แล้วนำมาทำเป็นเครื่องจักสานหรือเฟอร์นิเจอร์

แหล่งที่พบ : พบทั่วไปตามป่ารอบชุมชน บางครัวเรือนนำมาปลูกในสวนรอบบ้านหรือพื้นที่เกษตร ในชุมชนปางมะโอพบหวาย 3 ชนิด ได้แก่ 

- หวายขมหรือหวายหนามดำ เป็นหวายที่นำเข้ามาปลูกในชุมชน ใช้ประกอบอาหารหวาย

- ไส้ไก่ พบทั่วไปในป่าธรรมชาติ ส่วนใหญ่ใช้เป็นเครื่องจักสาน

- หวายหก พบตามป่าธรรมชาติ แต่ค่อนข้างหายาก ใช้ประกอบอาหาร