องค์ความรู้เพื่อการพัฒนาพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน - HKM

มาทำความรู้จักกับ Nature-Based Solutions (NbS) และ Ecosystem-Based Adaptation (EbA)

Nature-based Solutions (NbS) และ Ecosystem-based Adaptation (EbA) เป็นแนวทางที่ใช้ธรรมชาติเป็นหัวใจสำคัญในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมและปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ โดย NbS เน้นการใช้ธรรมชาติในการสร้างระบบที่ยั่งยืน ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ส่วน EbA เน้นการปรับตัวโดยการใช้ความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศในการรับมือกับผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

แนวคิด Nature-based Solutions (NbS) ถูกนำเสนอครั้งแรกโดย International Union for Conservation of Nature (IUCN) ในปี 2009 เพื่อตอบสนองต่อความท้าทายด้านสิ่งแวดล้อม เช่น การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ และการขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติ โดย NbS มุ่งเน้นการบูรณาการธรรมชาติในการแก้ปัญหาเพื่อสร้างความยั่งยืนในระยะยาว

ในขณะที่ Ecosystem-based Adaptation (EbA) ได้รับการส่งเสริมโดย United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) และ Convention on Biological Diversity (CBD) โดยเน้นการใช้ระบบนิเวศเพื่อปรับตัวและลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งได้รับการสนับสนุนผ่านโครงการด้านความยั่งยืนและการอนุรักษ์ในระดับนานาชาติ เช่น โครงการ REDD+ และการดำเนินการตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs)

ประเทศไทยได้นำแนวทาง NbS และ EbA มาใช้ในนโยบายและโครงการพัฒนาต่าง ๆ โดยสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 13 ซึ่งเน้นการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ (Bio-Circular-Green Economy หรือ BCG) ที่ให้ความสำคัญกับการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน

สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) หรือ สวพส. มีการดำเนินงานสอดคล้องกับแนวทาง NbS และ EbA โดยมีกิจกรรมด้านการอนุรักษ์ ฟื้นฟู ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งพื้นที่สูงทางภาคเหนือ มีความสำคัญในฐานะแหล่งความหลากหลายทางชีวภาพที่มีพืชพรรณท้องถิ่นที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม ซึ่งแนวทาง NbS และ EbA สามารถช่วยสร้างสมดุลระหว่างการอนุรักษ์และการพัฒนาได้อย่างยั่งยืน

ตัวอย่างการประยุกต์แนวทาง NbS และ EbA ด้านความหลากหลายทางชีวภาพบนพื้นที่สูง

1. การฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อสร้างแหล่งอาหารของชุมชน (Food Bank) เช่น ชุมชนป่าเมี่ยงแม่พริก ต.แม่พริก อ. แม่สรวย จ. เชียงราย เป็นตัวอย่างของการใช้แนวทาง NbS ในการฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพ โดยมีการปลูกพืชและเห็ดท้องถิ่น เช่น เห็ดตับเต่า

เห็ดเผาะ เห็ดแดง และพืชสมุนไพรท้องถิ่น รวมถึงพืชที่ปรับตัวได้ดีต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม เช่น มะแขว่น หวาย และลิงลาว เป็นต้น พื้นที่ดังกล่าวยังถูกพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับการอนุรักษ์และฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งการดำเนินงานนี้ช่วยลดรายจ่ายของชุมชนและสร้างรายได้เสริม รวมทั้งช่วยลดการเผาป่าที่ส่งผลต่อปัญหาหมอกควันและ PM 2.5