การปฏิบัติดูแลรักษาต้นกาแฟอราบิก้านั้นมีความสำคัญเช่นเดียวกับการปลูกพืชชนิดอื่นๆ นอกจากการเลือกพื้นที่ปลูกที่เหมาะสม สายพันธุ์ทนทานโรคราสนิม วิธีการปลูก และการป้องกันกำจัดศัตรูพืชที่ดีแล้ว การตัดแต่งกิ่งยังเป็นวิธีการที่สำคัญต่อการรักษาสภาพต้นและการเพิ่มผลผลิตของกาแฟด้วย โดยเฉพาะกับต้นกาแฟที่มีอายุมากกว่า 10 ปี หรือต้นที่ให้ผลผลิตลดลงอย่างต่อเนื่อง การตัดแต่งกิ่งที่ถูกต้องและเหมาะสมช่วยให้ลำต้นแข็งแรง มีการเจริญเติบโตทางกิ่งและใบที่เหมาะสม ที่สำคัญทำให้ต้นกาแฟมีอายุในการให้ผลผลิตยาวนานขึ้นโดยไม่จำเป็นต้องปลูกต้นใหม่ ทั้งนี้ช่วงเวลาที่เหมาะสมต่อการตัดแต่งกิ่งควรเป็นหลังฤดูการเก็บเกี่ยวผลผลิต เพื่อให้ต้นกาแฟมีความพร้อมที่จะให้ผลผลิตในปีต่อไป ต้นกาแฟที่มีการตัดแต่งกิ่งอย่างเหมาะสมสามารถให้ผลผลิตเฉลี่ยต่อพื้นที่เพิ่มขึ้นร้อยละ 10-15 เมื่อเปรียบเทียบกับต้นที่ไม่มีการตัดแต่งกิ่ง

วิธีการตัดแต่งกิ่งกาแฟโดยทั่วไปมี 2 แบบ คือ

1. การตัดแต่งกิ่งสำหรับต้นอายุน้อย จะทำเมื่อกาแฟอายุเข้าสู่ระยะเก็บเกี่ยวผลผลิตปีที่ 3 เป็นต้นไป หรือกาแฟมีความสูงประมาณ 180 เซนติเมตร โดยตัดกิ่งแขนงที่อยู่บนสุดออก 1 กิ่ง และกิ่งแขนงที่อยู่ต่ำกว่า 25-30 เซนติเมตรเหนือระดับดินออก ส่วนกิ่งแขนง ที่ 2, 3 และ 4 ที่ออกมาในทิศทางที่ไม่ขนานกับพื้นดินให้ตัดออก และตัดหน่อที่ออกมาจากลำต้นหลักทิ้งอย่างสม่ำเสมอ

2. การตัดแต่งกิ่งสำหรับต้นอายุมาก จะทำในต้นกาแฟที่มีอายุมาก (มากกว่า 10 ปี) ลำต้นสูง ต้นโทรม และให้ผลผลิตน้อย ดังนั้นควรมีการตัดแต่งกิ่งเพื่อให้ต้นกาแฟมีลำต้นและกิ่งใหม่ที่สามารถให้ผลผลิตได้อีกครั้ง ซึ่งการตัดมีหลายวิธี ได้แก่

2.1 การตัดกิ่งด้านทิศตะวันออกทิ้งทั้งหมด เพื่อกระตุ้นให้เกิดการแตกหน่อ และคัดเลือกหน่อที่แตกใหม่ 2-4 หน่อ ที่อยู่ระดับความสูงประมาณ 30-45 เซนติเมตรเหนือพื้นดิน โดยปล่อยให้หน่อใหม่เจริญเติบโตแข็งแรงแล้วจึงตัดลำต้นเก่าออก และคัดเลือกหน่อที่แข็งแรงไว้ 1-2 หน่อ เพื่อเลี้ยงให้เจริญเป็นลำต้นหลักต่อไป

2.2 การตัดเพื่อสร้างลำต้นใหม่ โดยตัดลำต้นเดิมออกทั้งหมดให้สูงจากพื้นดิน 30-45 เซนติเมตร และตัดด้วยเลื่อยเป็นรอยแผลเรียบเฉียง 45 องศา และเมื่อกาแฟแตกหน่อใหม่ให้เลือกเฉพาะหน่อที่แข็งแรงและอยู่ตรงกันข้ามกันไว้ 2 หน่อ หรือเลือกไว้หน่อที่แข็งแรงที่สุดไว้เพียง 1 หน่อ เพื่อให้เจริญเติบโตเป็นหน่อหลักต่อไป การตัดควรตัดโดยแบ่งพื้นที่ตัดออกเป็นส่วนๆ เช่น ตัด 1 ส่วนจาก 4 ส่วน และตัดส่วนที่เหลือในปีต่อๆ ไปจนครบทั้ง 4 ส่วน ทั้งนี้จะทำให้เกษตรกรยังสามารถเก็บผลผลิตจำหน่ายได้ทุกปี และสวนกาแฟจะกลับมาให้ผลผลิตเต็มพื้นที่อีกครั้งในปีที่ 5

การตัดแต่งกิ่งโดยกระตุ้นให้เกิดหน่อใหม่ก่อนที่จะตัดลำต้นหลักออกเพื่อให้หน่อใหม่เจริญเติบโตและให้ผลผลิต

การตัดเพื่อควบคุมทรงพุ่ม โดยการตัดยอดที่ความสูงไม่เกิน 180 เซนติเมตร

ลักษณะของต้นกาแฟหลังการตัดแต่งแบบสร้างลำต้นใหม่ 2 ปี

การตัดเพื่อสร้างลำต้นใหม่และให้มีหน่อใหม่ 2 หน่อ

ที่มา: สำนักวิจัย สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน)

https://www.hrdi.or.th/Articles/Detail/13