เมล่อน (Musk melon) Cucumis melo L. พืชส่งเสริมทางเลือกใหม่ ที่สามารถปลูก-เก็บเกี่ยวผลผลิตจำหน่ายได้ในระยะเวลาสั้น  1 ฤดูกาลปลูกโดยเฉลี่ย 90 วัน และให้ผลตอบแทนในราคาสูง โดยในปี พ.ศ. 2561-2564 เกษตรกรมีรายได้จากการจำหน่ายผลผลิตเมล่อน 123,296, 175,405, 393,390 และ 450,705 บาท ตามลำดับ เมล่อนพันธุ์ที่นิยมปลูกบนพื้นที่สูงเป็นพันธุ์ที่สามารถทนทานต่อสภาพอากาศในเขตร้อนได้ดี ได้แก่ พันธุ์บารมี และพันธุ์แสนหวาน (ตาข่ายสีส้ม) พันธุ์สารคาม และพันธุ์จันทร์ฉาย (ผิวเรียบสีส้ม) เป็นต้น นอกจากนี้แล้วการปลูกเมล่อนยังใช้พื้นที่น้อยโดยนิยมปลูกในระบบโรงเรือน ป้องกันแมลงวันทอง Drosophila melanogaster หรือแมลงวันผลไม้ Bactrocera dorsalis ด้วยปัจจัยต่างๆ เหล่านี้จึงทำให้เมล่อนเป็นพืชที่นิยมปลูกและสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรบนพื้นที่สูงเป็นอย่างมาก

ปัจจัยที่สำคัญในการปลูกเมล่อนในโรงเรือน คือการผสมเกสร เนื่องจากการปลูกในโรงเรือนนั้นสภาพอากาศไม่เอื้ออำนวยต่อการผสมตามธรรมชาติ เช่น ลม หรือแมลงผสมเกสรอื่นๆ ไม่สามารอยู่อาศัยในโรงเรือนได้ จึงต้องเพิ่งปัจจัยแรงงานคนในการผสมเกสรโดยใช้เวลาในการผสมเกสร 5-7 วัน/ฤดูปลูก/โรงเรือน (จำนวน 350-400 ต้น/โรงเรือน) ใช้เวลา 3 ชั่วโมง/วัน (เวลา 8.00 น. -11.00 น.) ค่าจ้างแรงงาน คนละ 250-300 บาท/คน/วัน และใช้แรงงานคน 2-3 คน/วัน/โรงเรือน ทำให้มีต้นทุนด้านแรงงานเฉลี่ย 3,750 – 5,250 บาท/โรงเรือน/1 ฤดูกาลปลูก ซึ่งเป็นต้นทุนการผลิตที่สูง ทั้งนี้ในปัจจุบันมีการใช้ผึ้งและชันโรงเพื่อช่วยผสมเกสรในหลายพืช ได้แก่ ลำไย ทุเรียน สตรอว์เบอร์รี ฟักทอง บัตเตอร์นัท พืชตระกูลแตง และอาโวกาโด เป็นต้น ทำให้พืชมีประสิทธิภาพในการผสมเกสรได้มากกว่า 75-90% ดังนั้นหากมีการใช้ผึ้งหรือชันโรงเพื่อช่วยในการผสมเกสรเมล่อนในระบบโรงเรือน อาจจะสามารถลดต้นทุนด้านแรงงานและเพิ่มคุณภาพให้กับผลผลิตให้กับเกษตรกรบนพื้นที่สูงได้

จากการศึกษาการใช้ผึ้งพันธุ์ ผึ้งโพรง และชันโรง ในการช่วยผสมเกสรเมล่อนในโรงเรือน ปลูกเมล่อนจำนวน 350-400 ต้น/โรงเรือน วางผึ้งหรือชันโรง 1 ลัง/โรงเรือน เป็นเวลา 7 วัน พบว่า ผึ้งและขันโรงจะเริ่มบินเข้าหาเกสรเมล่อนเพศเมียในช่วงเวลา 7.00 น. เกสรเพศผู้จะบานหลังเพศเมียเวลา 8.00 น. และจะเริ่มขบวนการการผสมเกสรในเวลา 8.00-11.00 น. และสามารถผสมเกสรได้เพียงนี้เวลานี้เท่านั้น ในการศึกษาพบว่า ผึ้งโพรง บินออกหาอาหารต่อวันมากที่สุด อยู่ที่ 11.17 ± 0.08 ตัว/ชม/วัน รองมาได้แก่ ผึ้งพันธุ์ และชันโรง เท่ากับ 9.05 ± 5.21 และ 05.45 ± 1.22 ตัว/ชม/วัน ตามลำดับ

เวลาในการเริ่มต้นและสิ้นสุดการออกหาอาหารพบว่า ผึ้งโพรงจะบินหาอาหารสอดคล้องกับช่วงระยะเวลาของดอกเมล่อนบานและออกหาอาหารในระยะเวลายาวนานมากกว่า โดยจะออกบินช่วงเวลา 06.10 น. และสิ้นสุดที่เวลา 18.05 น. รองลงมาได้แก่ผึ้งพันธุ์และชันโรงที่ 08.24 น. - 17.04 น. และ 09.45 น.- 16.15 น. ตามลำดับ นอกจากนี้ยังพบว่าช่วงเวลาที่เหมาะสมในการออกบินหาอาหารสัมพันธ์กับช่วงเวลาดอกเมล่อนบานคือช่วงเวลา ตั้งแต่ 06.45 - 12.35 น. นอกจากนี้ยังพบว่าผึ้งพันธุ์ ผึ้งโพรง และชันโรงจะเริ่มออกผสมเกสรได้มากที่สุดอยู่ในช่วงเวลา เวลา 09.00 - 10.00 น. โดยพบว่าผึ้งโพรงสามารถบินเขาหาดอกเมล่อนได้มากที่สุดอยู่ที่ 12.05 ± 1.40 - 10.55 ± 1.24 ตัว รองลงมาคือผึ้งพนันธุ์และชันโรง เท่ากับ 5.25 ± 2.45 - 7.00 ± 2.20 และ 1.00 ± 1.10-3.00 ± 0.80 ตัว ตามลำดับ (ตารางที่ 1)