ไม้จันทน์หอม

• ชื่อวิทยาศาสตร์ Mansonia gagei J.R. Drummond
• วงศ์ Sterculiaceae
• จัดเป็นกลุ่มไม้ที่มีเนื้อไม้หอม สถานภาพเป็นไม้ป่าที่ถูกคุกคามต่อการตัดฟันมาใช้ประโยชน์ กอปรกับ ไม้จันทน์หอมในป่าธรรมชาติมีการพัฒนาของกล้าไม้ไปสู่ระยะไม้รุ่นและไม้ใหญ่ในอัตราส่วนที่น้อยมาก ส่งผลให้เกิดการขาดแคลนแม่ไม้ในการกระจายพันธุ์ และอาจนำไปสู่การสูญหายของไม้จันทน์หอมได้ในอนาคต ในปัจจุบันจึงพบหาได้ยากและมีแหล่งปลูกน้อย โดยพบพื้นที่กระจายพันธุ์ตามธรรมชาติและพบไม้จันทน์หอมตามป่าธรรมชาติเพียง 3 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดเพชรบุรี (อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน) จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ (อุทยานแห่งชาติกุยบุรี อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด และ อุทยานแห่งชาติน้ำตกห้วยยาง) และจังหวัดนครศรีธรรมราช (บริษัท ปูนซีเมนต์ไทย (ทุ่งสง) จำกัด)

ฤดูกาลออกดอกออกผลของไม้จันทน์หอมในพื้นที่ธรรมชาติของประเทศไทย

** ช่วงเวลาเก็บผล (เมล็ด)

ลักษณะสภาพแวดล้อมที่พบการปรากฏของไม้จันทน์หอม

การปรากฏของไม้จันทน์หอมมีความจำเพาะกับพื้นที่ที่มีหินปูนเป็นต้นกำเนิด พบในพื้นที่ที่มีความสูงไม่เกิน 650 เมตรจากระดับน้ำทะเล สามารถพบได้ในพื้นที่สูงชัน มีลักษณะพืชพรรณเป็นป่าดิบแล้งผสมเบญจพรรณหรือป่าดิบแล้งระดับต่ำ-กลาง เนื้อดินเป็นดินร่วนเหนียวปนทราย ดินร่วนปนทราย และดินร่วนเหนียว พบขึ้นได้ในพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ต่ำถึงสูง มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยต่อปี 1,000 – 2,500 มิลลิเมตร

• ต้น

• ลำต้นและเปลือก

• ใบ

• ดอก

• ผล

ที่มา: Meekaew (2008)

• เนื้อไม้

การใช้ประโยชน์ที่พบในปัจจุบันและศักยภาพในการนำไปใช้ประโยชน์ด้านไม้ประดับแห้ง

•  เนื้อไม้

เนื้อไม้สีน้ำตาลอ่อน แก่นสีน้ำตาลเข้ม เสี้ยนตรง เนื้อละเอียด เลื่อย ไสกบ ตบแต่งง่าย มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว แม้จะเป็นไม้สด เมื่อนำไปเลื่อยมีกลิ่นหอมชัดเจน การใช้ประโยชน์เนื้อไม้ใช้ทำหีบใส่เสื้อผ้า เครื่องกลึงและแกะสลัก หวี ธูป รวมถึงการนำมาใช้ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพเจ้านายชั้นสูง และทำดอกไม้จันทน์ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ส่วนขี้เลื่อยใช้ทำธูปหอม

•  ใบ

ใบสามารถนำมาฟอกสีเพื่อทำดอกไม้จันทน์ ใช้ประโยชน์เชิงสัญลักษณ์จากที่มาของไม้จันทน์หอม

•   กิ่งก้าน

สามารถนำมาตกแต่งเป็นส่วนประกอบของดอกไม้จันทน์ โดยใช้การเหลาเป็นเกลียวหรืออื่นๆ ตามเทคโนโลยีที่มี

ใบจันทน์หอมที่ผ่านการฟอกสี

ดอกไม้จันทน์จากเนื้อไม้จันทน์หอม

ขี้เลื่อยไม้จันทน์หอมเพื่อเป็นวัตถุดิบในการทำธูปหอม

เขียน / เรียบเรียงเรื่องโดย: กมลทิพย์ เรารัตน์, สำนักวิจัย