ชื่อวิทยาศาสตร์ Carica papaya

มะละกอเป็นไม้ผลเขตร้อน มีการปลูกกันอย่างแพร่หลายในประเทศไทย เป็นที่นิยมบริโภคทั้งในและต่างประเทศ มะละกอเป็นพืชหนึ่งที่มูลนิธิโครงการหลวงส่งเสริมให้เกษตรกรในพื้นที่ส่งเสริมปลูกเป็นการค้าสำหรับบางพื้นที่ซึ่งมีความสูงไม่มากนัก พันธุ์ที่ส่งเสริมเป็นพันธุ์ที่สถานีวิจัยปากช่อง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ได้ผลิตสายพันธุ์บริสุทธิ์คือ พันธุ์ปากช่อง 1 ซึ่งมีขนาด   ผลเล็กตรงกับความต้องการของตลาด แหล่งปลูกที่สำคัญได้แก่ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยเสี้ยว      หมอกจ๋าม หนองเขียว และทุ่งเริง เป็นต้น

ลักษณะโดยทั่วไป

มะละกอเป็นไม้ผลยืนต้นขนาดเล็ก ลำต้นตรงและมีอายุยาวนาน มีระบบรากตื้น ไม่ทนทานต่อความแห้งแล้งและน้ำท่วมขัง ใบมีลักษณะแฉกและใหญ่ ก้านใบยาว เมื่อได้รับแสงแดดจะมีก้านใบยาวและกลุ่มใบจะมีมากบริเวณปลายยอด ดอกเดี่ยวเกิดบริเวณลำต้น มีดอก 3 ชนิดอยู่คนละต้นคือ ต้นตัวผู้จะมีดอกตัวผู้อยู่บนก้านข้อที่ยาวแตกแขนง ต้นตัวเมียจะมีดอกเพศเมียบริเวณส่วนมุมก้านใบติดลำต้นเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกช่อมีรังไข่รูปร่างป้อมให้ผลค่อนข้างกลม ต้นสมบูรณ์เพศจะมีดอกสมบูรณ์เพศและดอกตัวผู้อยู่ในข้อเดียวกันช่อดอกติดกันเป็นกลุ่มดอกสมบูรณ์เพศมี 3 ชนิดตามตำแหน่งของเกสรตัวผู้ได้แก่ ดอกสมบูรณ์เพศชนิดธรรมดา (Elongate) ทำให้ผลมีรูปร่างเป็นกระบอกสวย ดอกสมบูรณ์เพศที่ดอกตัวผู้ติดกับรังไข่ (Intermediate) ทำให้ผลบิดเบี้ยว และดอกสมบูรณ์เพศที่ทำให้ผลเป็นพลูลึก (Pantandria) ให้ผลที่คุณภาพไม่ดีนัก

สภาพภูมิอากาศและปัจจัยที่เอื้ออำนวย

มะละกอจะออกดอกและให้ผลผลิตทั้งปี ดินที่ปลูกควรเป็นดินร่วนปนทราย ดินเหนียวปนร่วน มีการระบายน้ำดี น้ำไม่ขัง มีอินทรีย์วัตถุสูงและควรมีหน้าดินลึกไม่น้อยกว่า 1 เมตร pH ที่เหมาะสมคือ 5.5-7.0 มะละกอไม่ทนต่อดินเกลือและลมแรง แหล่งปลูกควรหลีกเลี่ยงบริเวณที่มีลมแรงและต้องมีน้ำอย่างเพียงพอ  

พันธุ์มะละกอ

พันธุ์ที่มูลนิธิโครงการหลวงส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกได้แก่ พันธุ์ปากช่อง 1 เป็นพันธุ์ที่ผลมีขนาดเล็ก รสหวานเปอร์เซ็นต์ความหวาน 12-14๐Brix น้ำหนัก 350 กรัมต่อผล ใบมีลักษณะ 7 แฉกใหญ่ กว้าง 50-60 เซนติเมตร ให้ยาว 45-50 เซนติเมตร ก้านใบมีสีเขียวปนเหลืองยาว 70-75 เซนติเมตร ลักษณะผลตรงตามพันธุ์ ผลดี ไม่บิดเบี้ยว หรือ เป็นแผลช้ำ หรือมีตำหนิที่เป็นผลแห้งตามผลได้ไม่เกิน 5% ของผล ให้ผลผลิต 30-35 กิโลกรัมต่อต้นในระยะ 18 เดือน สามารถให้ผลผลิตหลังจากปลูกประมาณ 7 เดือน

ฤดูกาลเก็บเกี่ยวผลผลิต : มะละกอสามารถให้ผลผลิตหลังจากปลูกประมาณ 7 เดือน โดยสามารถเก็บเกี่ยวได้ตลอดทั้งปี

รายละเอียดมาตรฐานคุณภาพ : ลักษณะผลที่ดี ต้องมีน้ำหนักประมาณ 350-600 กรัม

ตลาดและการใช้ประโยชน์

มะละกอเป็นผลไม้ที่ใช้บริโภคเป็นอาหารในชีวิตประจำวัน สามารถบริโภคได้ทั้งผลดิบและสุก นอกจากนี้สามารถใช้ประโยชน์ในทางอุตสาหกรรมหลาย ๆ ด้านเช่น นำเนื้อมะละดิบไปดอง เชื่อม แช่อิ่ม ดองเค็ม หรือใช้ในโรงงานปลากระป๋อง แยม ลูกกวาดและมะละกอผง เปลือกสามารถนำไปทำอาหารสัตว์ สีผสมอาหาร ยางสามารถนำไปใช้ในโรงงานผลิตเบียร์ ผลิตน้ำปลา เครื่องสำอาง เป็นต้น