พฤศจิกายน โอ้ แมลงศัตรูพืชหน้ามน อย่ามายุ่งกันเลย! พฤศจิกายนเริ่มต้นหน้าหนาว...

แม้ว่าฤดูหนาวนั้นจะเป็นอีกหนึ่งฤดูที่เกษตรกรสามารถปลูกผักที่มีรสชาติดี รสชาติลำ อร่อยล้ำเลิศ เป็นวัตถุดิบชั้นดีสำหรับประกอบอาหาร หรือรับประทานสดก็ดีเยี่ยมไม่แพ้กัน ซึ่งพืชเศรษฐกิจบนพื้นที่สูง อาทิเช่น ผักกาด มะเขือเทศ และพืชตระกูลกะหล่ำทั้งหลายมีคุณค่าทางสารอาหาร อุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ ต้านมะเร็ง และต้านเซลล์แก่ แต่ช่วงหน้าหนาวนี้เองก็ยังไม่เว้นกับเรื่องแมลงศัตรูพืชที่ชอบมาเกาะแกะวอแวกับพืชเศรษฐกิจโดยเฉพาะพืชบนพื้นที่สูง และด้วยสภาพอากาศที่เปลี่ยนไปนั้นเองที่เอื้อให้แมลงศัตรูพืชหน้าหนาวร้องเฮ! แห่กันมาตั้งรกรากบนพืชผลอันเป็นที่รักของเกษตรอย่างเราๆ ยอมไม่ได้เป็นที่สุด!

แมลงศัตรูพืชที่มากับความหนาวเย็น ด้วยสภาพอากาศที่เปลี่ยนไป อุณหภูมิที่ลดต่ำลง อากาศที่แห้ง และหนาวจัดในบางพื้นที่นั้นทำให้เกิดการแพร่ระบาดของแมลงศัตรูพืชได้อย่างรวดเร็ว สร้างความเสียหายแก่พืชผลทางการเกษตรเป็นอย่างมาก วันนี้เราจึงนำเรื่องแมลงศัตรูพืชที่มักระบาดในช่วงฤดูหนาว รวมถึงวิธีป้องกันมาให้ทุกคนได้อ่านเป็นความรู้

เพลี้ยอ่อน (Aphid)...ตัวการทำลายแปลงกะหล่ำ! ระบาดมากในช่วงอากาศแห้งแล้งหรือในฤดูหนาว แต่ก็ยังพบว่าสามารถระบาดได้ทุกฤดู เพลี้ยอ่อน มีทั้งที่บินได้ และบินไม่ได้ ส่วนใหญ่จะไม่เคลื่อนย้ายตัวไปอยู่ห่างไกล จะชอบเกาะกลุ่มอยู่บนพืชที่เป็นแหล่งหากิน มักระบาดในพืชผัก พืชไร่ และไม้ผลหลายชนิด เช่น ฝ้าย ยาสูบ พริก มันฝรั่ง คะน้า ผักกาดขาว มะเขือเทศ กระเจี๊ยบเขียว มะเขือเปราะ และถั่วฝักยาว รวมถึงพืชอาศัย เช่น กะหล่ำปลี ซึ่งถือว่าเป็นที่อยู่ชั้นดีของเพลี้ยอ่อน โดยเข้าทำลายได้ทั้งในระยะตัวอ่อนและตัวเต็มวัยจากการดูดกินน้ำเลี้ยงจากใบและยอด ทำให้ต้นพืชชะงักการเจริญเติบโต เมื่อจำนวนเพลี้ยอ่อนเพิ่มมากขึ้น ใบที่ถูกทำลายจะเหี่ยวและมีสีเหลือง ควรป้องกันไม่ให้เพลี้ยอ่อนเข้ามาในแปลงปลูกโดยการใช้พลาสติกสีเงินคลุมแปลงเพาะปลูก ควรปลูกพืชชนิดอื่นเพื่อตัดวงจรการระบาด

แมลงศัตรูพืชชนิดที่สอง นั่นคือ หนอนใยผัก (Diamondback moth) มีลักษณะเรียวยาว หัวแหลมท้ายแหลม ส่วนท้ายมีปุ่มยื่นออกเป็น 2 แฉก สามารถสร้างใยพาตัวขึ้นลงระหว่างพื้นดินกับใบพืชได้ ตัวเต็มวัยเพศเมียวางไข่เป็นฟองเดี่ยว ๆ หรือกลุ่มเล็ก ๆ ทั้งบนใบและใต้ใบพืช แต่จะพบใต้ใบพืชเป็นส่วนใหญ่ หนอนจะกัดกินผิวใบทำให้ผักเป็นรูพรุนคล้ายร่างแห จากนั้นเข้าดักแด้บริเวณใบพืช โดยมีใยบาง ๆ ปกคลุมติดใบพืชและมีขนาดประมาณ 1 ซม. ดักแด้ระยะแรกจะมีสีเขียว แล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองปนน้ำตาล พบการระบาดได้ทุกระยะการเจริญเติบโตของพืชตระกูลกะหล่ำ อาทิ กะหล่ำปลี คะน้า ผักกาดขาวปลี กะหล่ำดอก และผักกาดเขียวปลี เข้าทำลายพืชโดยตัวหนอนจะแทะกินผิวใบด้านล่างเป็นวงกว้างและมักทิ้งผิวใบด้านบน ซึ่งหนอนใยผักเป็นแมลงที่ต้านทานสารฆ่าแมลงได้อย่างรวดเร็วและหลายชนิด ยากที่จะใช้สารฆ่าแมลงในการกำจัด

และมาถึงแมลงศัตรูพืชชนิดสุดท้าย นั่นคือ ด้วงหมัดผัก (Flea Beetle) ในประเทศไทยส่วนมากพบเป็นชนิดปีกเหลืองแถบน้ำตาล จะใช้ขาหลังกระโดดเมื่อถูกกระทบกระเทือน ด้วงหมัดผักชอบวางไข่เป็นฟองเดี่ยว ๆ หรือกลุ่มบริเวณโคนต้นพืช เส้นกลางใบพืชและตามพื้นดิน สีขาวอมเขียว ผิวเรียบเป็นมันและจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อนก่อนฟักเป็นตัว โดยระยะตัวอ่อนสามารถกัดกินใบพืชได้ และระยะตัวเต็มวัยเป็นด้วงขนาดเล็กประมาณ 2-2.5 มิลลิเมตร ปีกคู่หน้าสีดำมีแถบเหลืองสองแถบพาดตามความยาวด้านล่างลำตัวสีดำ ขาคู่หลังขยายใหญ่กว่าขาคู่อื่น หนวดเป็นแบบเส้นด้าย ด้วงหมัดผักเป็นแมลงปีกแข็งชนิดเดียวที่เป็นศัตรูสำคัญของผักตระกูลกะหล่ำ เช่น คะน้า กวางตุ้ง กะหล่ำดอก ผักกาดหัว ตัวเต็มวัยชอบกัดกินด้านล่างของผิวใบทำให้ใบมีรูพรุน อาจกัดกินลำต้น และกลีบดอกด้วย

การป้องกันและจัดการ หมั่นตรวจแปลงอยู่เสมอ ควรปลูกพืชแบบสลับชนิดให้มีความหลากหลายโดยนำมาปลูกสลับกับพืชเชิงเดี่ยวเพื่อตัดวงจรของแมลงศัตรูพืชไม่ให้เกิดการระบาด แต่ก็อาจเป็นแนวปฏิบัติที่ทำได้ยากเพราะไม่เหมาะสมกับวิถีชีวิตชาวบ้านที่เติบโตมากับการปลูกพืชเชิงเดี่ยวโดยเฉพาะกะหล่ำปลี ส่วนการใช้สารเคมีฉีดพ่นแมลงศัตรูพืชโดยตรงก็สามารถกำจัดได้ ควบคู่กับการสลับสารเคมีเพื่อลดความเสี่ยงที่แมลงศัตรูพืชจะมีการปรับตัวจนดื้อยาได้ ดังนั้นการใช้ชีวภัณฑ์ที่มีความปลอดภัย เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และไม่ทำให้แมลงศัตรูพืชดื้อยานั้น จึงเป็นอีกทางเลือกที่น่าสนใจ

ขอนำเสนอ “ชีวภัณฑ์ควบคุมแมลงศัตรูพืช” มัดรวม 4 ชีวภัณฑ์ที่สามารถแก้ปัญหาแมลงศัตรูพืชได้ถึง 5 ชนิด ได้แก่ 1. เบ็บ-อาร์ ใช้ป้องกันเพลี้ยอ่อนได้อย่างอยู่หมัด ป้องกันมอดเจาะผลกาแฟ แมลงหวี่ขาว เพลี้ยไฟ และแมลงค่อมทองได้ด้วย โดยการฉีดพ่นทางใบและโคนต้น ใช้อัตราส่วน 200 กรัม ละลายน้ำ 20 ลิตร เน้นฉีดพ่นใต้ใบ และโดนตัวแมลงโดยตรง ใช้สัปดาห์ละ1 ครั้งในเวลาช่วงเย็น ส่วนทางดินใช้อัตราส่วน 100 กรัมต่อตารางเมตร พรวนดินแล้วโรยรอบโคนต้นและกลบ ใช้สัปดาห์ละ 1 ครั้งเช่นเดียวกัน 2. พีพี-เมทา ใช้ป้องกันหนอนใยผักได้อย่างมีประสิทธิภาพ ป้องกันด้วงงวงมันเทศ เสี้ยนดิน แมลงในดินได้อีกด้วย ใช้ได้ทั้งการฉีดพ่นและทางดินในอัตราส่วนเดียวกันกับเบ็บ-อาร์ 3. ฟีโร-ด้วงหมัดผัก ใช้ป้องกันด้วงหมัดผักตามชื่อของชีวภัณฑ์โดยดึงดูดด้วงหมัดผักออกมาจากพืช ใช้ร่วมกับกับดักกาวเหนียวดักแมลง ติดตั้งบริเวณแปลงปลูกพืช ระยะห่าง 15 เมตร ต่อ 1 กับดัก วางให้อยู่สูงเหนือพื้นดิน 30-45 เซนติเมตร ให้อยู่เหนือหรือระดับเดียวกันกับความสูงพืช และ 4. พีพี-ฟีโร ใช้ป้องกันผีเสื้อหนอนใยผักที่โตเต็มวัยแล้ว โดยดึงดูดผีเสื้อหนอนใยผักมาติดกับตัวผลิตภัณฑ์ วิธีใช้เฉกเช่นเดียวกับ ฟีโร-ด้วงหมัดผัก

ถามว่า ทำไมต้องใช้ชีวภัณฑ์ควบคุมแมลงศัตรูพืช? เพราะว่า การใช้ยาฆ่าแมลง หรือสารเคมีที่ใช้กำจัดแมลงศัตรูพืชนั้นอาจส่งผลให้แมลงมีการปรับตัว และดื้อยาขึ้นมาได้ อาจจะเป็นสถานการณ์รุนแรงในระยะยาว ดังนั้นการใช้ชีวภัณฑ์ในการกำจัดแมลงศัตรูพืช จึงเป็นอีกหนึ่งทางเลือกสีเขียวที่น่าสนใจ เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และไม่ก่อให้เกิดการดื้อยาในแมลงศัตรูพืชอีกด้วย หากสนใจสินค้าติดต่อโรงชีวภัณฑ์ มูลนิธิโครงการหลวง 243/8 หมู่ 3 ตำบลแม่เหียะ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ 50100 เบอร์โทรศัพท์และโทรสาร 0 5311 4218 และมีการวางจำหน่ายบนช่องทาง Online แล้วที่ www.biopesticides.hrdi.or.th เสิร์ชเลย!

เอกสารอ้างอิง

รักบ้านเกิด. (n.d.). เพลี้ยอ่อน. https://www.rakbankerd.com/agriculture/print.php?id=364&s=tblplant

วรางรัตน์ เสนาสิงห์. (2561, 25 ธันวาคม). พฤติกรรมการเข้าทำลายพืชของเพลี้ยอ่อน. SciMath. https://www.scimath.org/article-biology/item/8671-2018-09-11-08-08-01

ศูนย์วิทยบริการเพื่อส่งเสริมการเกษตร. (n.d.). เพลี้ยอ่อน. กรมส่งเสริมการเกษตร. https://esc.doae.go.th/เพลี้ยอ่อน-4/

สำนักงานเกษตรอำเภอเมืองเชียงใหม่. (n.d.). เฝ้าระวังหนอนใยผักในพืชตระกูลกะหล่ำ. กรมส่งเสริมการเกษตร. https://chiangmai.doae.go.th/mueang/?p=845

สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดหนองบัวลำภู. (2564, 8 กุมภาพันธ์). แจ้งเตือนศัตรูพืชระบาดหนอนใยผักในพืชตระกูลกะหล่ำ. https://www.opsmoac.go.th/nongbualamphu-warning-preview-431991791117

สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดศรีสะเกษ. (2564, 28 มกราคม). เฝ้าระวังหนอนใยผักเข้าทำลายพืชตระกูลกะหล่ำ. https://www.opsmoac.go.th/sisaket-warning-preview-431891792977

สำนักงานปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2564). เอกสารแจ้งเตือนศัตรูพืช หนอนใยผัก (จังหวัดอุตรดิตถ์). https://www.opsmoac.go.th/uttaradit-warning-files-391191791914

สำนักงานปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2564, 10 กุมภาพันธ์). แจ้งเตือนศัตรูพืชระบาด “หนอนใยผักในพืชตระกูลกะหล่ำ (Diamondback moth)”. https://www.opsmoac.go.th/news-preview-431991791457

Royal Horticultural Society. (n.d.). Aphids. https://www.rhs.org.uk/biodiversity/aphids

เขียน/ เรียบเรียงเรื่องโดย : กวีวัฒน์ บุญคาน และวงศ์รวี วัฒนวงศาโรจน์

ออกแบบและเผยแพร่สื่อออนไลน์โดย เนตรชนก สายคง สำนักยุทธศาสตร์และแผน