เศษหลือใช้ทางการเกษตรที่เรามักพบเจอเวลาขึ้นไปบนดอยต่าง ๆ คงจะหนีไม่พ้น เปลือก แกน ต้นของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ฟางข้าว เปลือกกาแฟ เป็นต้น ซึ่งวิธีการจัดการเศษเหลือใช้ทางการเกษตรมีหลากหลายรูปแบบและแตกต่างกันไปตามชนิดของเศษเหลือใช้ทางการเกษตร ซึ่งแบ่งการจัดการเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ วิธีการจัดการที่ก่อให้เกิดประโยชน์เช่น คลุมดิน ทำปุ๋ยหมัก/ปุ๋ยพืชสด อาหารสัตว์ ขาย และการจัดการที่ไม่ได้ก่อให้เกิดประโยชน์ เช่น ทิ้งหรือเผาในพื้นที่เปิดโล่ง โดยจะยกตัวอย่างการจัดการเศษเหลือใช้ทางการเกษตรบนพื้นที่สูงที่สำคัญได้ดังนี้

จากภาพที่แสดงข้างต้นจะเห็นว่าวิธีการจัดการเศษเหลือใช้ทางการเกษตรมีหลากหลายวิธี แต่วิธีการที่ง่ายที่สุดคงจะหนีไม่พ้นการเผานั่นเอง ซี่งการเผาเศษเหลือใช้ทางการเกษตรนั่นเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ปัญหาหมอกควัน เกิดฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM10) และการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่บรรยากาศ และมีผลกระทบต่อสุขภาพของผู้คนอีกด้วย จากปัญหาดังกล่าวหากเรามีวิธีการจัดการเศษเหลือใช้ทางการเกษตรที่เพิ่มการใช้ประโยชน์เชิงสร้างสรรค์ เช่น การทำปุ๋ยหมัก คลุมดิน หรือผลิตภัณฑ์จำหน่าย นอกจากสามารถช่วยลดการเผาทำลายซึ่งส่งผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมแล้ว ยังเป็นการเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับเกษตรกรในพื้นที่ได้อย่างยั่งยืน ในครั้งนี้เราจะนำเศษเหลือใช้ทางการเกษตรเหล่านี้มาทำให้เกิดประโยชน์โดยการมาใช้ทำวัสดุปลูกแทนการใช้ดินในการปลูกผักกาดหวาน ส่วนประกอบของวัสดุปลูกของเราประกอบไปด้วย 1) ปุ๋ยหมักจากต้นและซังข้าวข้าวโพด 2) ซังข้าวโพดบด 3) เปลือกกาแฟกะลา ในอัตราส่วน 2 : 1 : 1 จากนั้นเติม 4) ถ่านชีวภาพ (Biochar) ลงไปในอัตราถ่านชีวภาพ : ส่วนประกอบ (1+2+3) คือ 1 : 50 โดยปริมาตร จากนั้นผสมให้เข้ากันหมักไว้ 7 – 10 วัน แล้วนำไปปลูกผักกาดหวาน เปรียบเทียบกับการปลูกในดิน พบว่าต้นผักกาดหวานมีความสูงเฉลี่ย 26.7 เซนติเมตร และมีน้ำหนักเฉลี่ย 22.96 กรัมต่อต้น ซึ่งจะพบว่าต้นผักกาดหวานมีการเจริญเติบโตที่ดีกว่าเมื่อเทียบกับการปลูกในดิน ซึ่งจากการทดสอบจะเห็นว่าเศษเหลือใช้ทางการเกษตรสามารถนำกลับมาใช้ใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่เพียงช่วยลดต้นทุนการผลิต แต่ยังเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และเพิ่มทางเลือกให้เกษตรกรบนพื้นที่สูงได้อย่างยั่งยืน

 เขียน/ เรียบเรียงเรื่องโดย: จุไรรัตน์ ฝอยถาวร , ดารากร อัคฮาดศรี, วัลภา อูทอง และ อาผู่ เบเช

ออกแบบและเผยแพร่สื่อออนไลน์โดย เนตรชนก สายคง สำนักยุทธศาสตร์และแผน