กลางขุนเขาของ บ้านพอนอคี อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ชุมชนปกาเกอะญอยังคงรักษาวิถีเกษตรดั้งเดิม ท่ามกลางกระแสความเปลี่ยนแปลงที่ถาโถม คนรุ่นใหม่จำนวนไม่น้อยเลือกเดินทางออกจากหมู่บ้านเพื่อแสวงหาโอกาสใหม่ในเมืองใหญ่ แต่ "โต๋" หรือ นายหฤทย์ คงความซื่อ เลือกเดินสวนทาง เขากลับบ้านเกิดพร้อมกับความฝันที่จะสร้างสิ่งใหม่ บนรากฐานของสิ่งที่บรรพบุรุษสืบทอดไว้

"ผมเรียนจบวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม ออกไปทำงานต่างจังหวัดหลายปี รายได้ดี แต่ค่าครองชีพสูง แค่จะกินข้าวยังต้องคิดแล้วคิดอีก ผมเลยถามตัวเอง... จะอยู่แบบนี้ไปตลอดจริงเหรอ?"

กลับบ้านเพื่อเปลี่ยนบ้านเกิดให้ดีขึ้น

โต๋เติบโตมากับผืนนาขั้นบันได เห็นพ่อแม่และชาวบ้านปลูกข้าวโดยพึ่งพาธรรมชาติ ไม่ใช้สารเคมี เขารู้ดีว่า "ข้าวบือโป๊ะโละ" (Poh Loh Rice) ซึ่งเป็นข้าวพื้นเมืองที่ดีต่อสุขภาพ กินอร่อย ชาวบ้านปลูกเพื่อกินเองหรือขายในราคาถูก เขาจึงรวมตัวกับเพื่อน ๆ คนรุ่นใหม่ สร้างแบรนด์ "MoMo (โมโหม่)" ที่หมายถึง "แม่" ในภาษาปกาเกอะญอ ซึ่งเป็นชื่อที่สะท้อนความรัก ความห่วงใย และความผูกพันของคนในชุมชนที่มีต่อผืนดิน ผืนนา และข้าวที่พวกเขาปลูก ทุกเมล็ดข้าวที่ได้มาจึงเปรียบเสมือนความรักของแม่ที่มอบให้ลูก

"อยากให้คนภายนอกรู้จักข้าวพื้นเมือง เพราะมันไม่ใช่แค่ข้าว แต่มันคือรากเหง้าของเรา"

ฟื้นฟูภูมิทัศน์ มากกว่าการปลูกข้าว แต่สิ่งนั้นคือการปลูกอนาคต

โต๋ไม่ได้หยุดแค่การปลูกข้าว เขามองไกลกว่านั้น ด้วยความเข้าใจว่าการเกษตรที่ยั่งยืนต้องอิงอยู่กับความสมดุลของ ดิน น้ำ และป่า เขาจึงเริ่มปลูกอาโวคาโด แมคคาเดเมีย และกาแฟ ควบคู่ไปกับการทำนาขั้นบันได

"บางจุดที่เคยเป็นป่า ถูกแผ้วถางเพื่อปลูกพืชเชิงเดี่ยว เรากำลังนำต้นไม้กลับคืนมา ไม่ใช่แค่เพื่อเรา แต่เพื่อรุ่นต่อไป"

การปลูกไม้ยืนต้นจะช่วยลดการชะล้างของดิน กักเก็บน้ำ และฟื้นฟูระบบนิเวศให้สมดุล นอกจากนี้ โต๋ยังนำเมล็ดกาแฟของชุมชนมาคั่วและบดเอง แทนที่จะขายผ่านพ่อค้าคนกลาง เพื่อให้กาแฟบ้านพอนอคีมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว

"นานอน โฮมสเตย์" สัมผัสวิถีปกาเกอะญอ

นอกจากการปลูกข้าวและไม้ยืนต้น โต๋ยังเปิด "นานอน โฮมสเตย์" ให้ผู้คนจากภายนอกได้มาสัมผัสวิถีชีวิตชาวปกาเกอะญอ

"เราอยากให้คนมาเห็นว่าชีวิตบนพื้นที่สูงว่าเป็นยังไง มานอนฟังเสียงลม มองดูดาวตอนกลางคืน และได้เรียนรู้ว่าข้าวที่เขากิน เติบโตมายังไง"

ที่นานอนโฮมสเตย์ นักท่องเที่ยวจะได้ลองเกี่ยวข้าว หุงข้าวแบบดั้งเดิม และร่วมวงกินข้าวกับชาวบ้าน เพื่อสัมผัสความเรียบง่ายที่เต็มไปด้วยความหมาย

Momo : ความหวังของคนรุ่นใหม่

การกลับบ้านของโต๋จึงไม่ใช่แค่เรื่องของตัวเขาเอง แต่มันคือการสร้างโอกาสให้กับชุมชน MoMo และ นานอน โฮมสเตย์ กำลังเปลี่ยนบ้านพอนอคีให้คนรุ่นใหม่ไม่ต้องออกจากหมู่บ้าน เพราะความมั่นคงของชีวิตสามารถเกิดขึ้นได้ที่บ้าน

"พวกเรากำลังพิสูจน์ว่าชุมชนเล็ก ๆ ก็สร้างสิ่งที่ยิ่งใหญ่ได้ ถ้าเราเริ่มลงมือทำ"

นี่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นของการเดินทาง...

ข้าวพื้นเมืองจากผืนนาขั้นบันได วิถีปกาเกอะญอ และความเปลี่ยนแปลงที่กำลังก่อตัวขึ้น

ติดตามเรื่องราวและสัมผัสความเรียบง่ายที่เต็มไปด้วยความหมายได้ที่

"นานอน โฮมสเตย์" https://www.facebook.com/share/18Mptj7jHP/

ผู้เขียน/เรียบเรียงโดย

นางสาวกชพร สุขจิตภิญโญ        นักวิจัย

นายพัลลภ ปัญญา                นักวิชาการส่งเสริมและพัฒนา

นายหฤทย์ คงความซื่อ             เกษตรกรโครงการแก้ไขปัญหาความยากจนเฉพาะพื้นที่บ้านหนองเขียว และกลุ่มบ้านบริวาร

ภาพโดย.. นายหฤทย์ คงความซื่อ  

ออกแบบและเผยแพร่สื่อออนไลน์โดย เนตรชนก สายคง สำนักยุทธศาสตร์และแผน