ดินเป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอนที่สำคัญ ซึ่งปริมาณคาร์บอนที่ถูกกักเก็บไว้ในดินมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ เช่น สภาพภูมิอากาศ และกิจกรรมการใช้ประโยชน์ที่ดิน การทำการเกษตรโดยทั่วไปจะส่งผลให้มีการย่อยสลายของอินทรียวัตถุ และการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์สู่บรรยากาศมากขึ้นเมื่อเทียบกับดินตามธรรมชาติที่ไม่มีการรบกวน

จากบทความ เรื่อง การกักเก็บคาร์บอนในดินกับสภาวะโลกร้อน สวพส. ได้ศึกษาการกักเก็บคาร์บอนภายใต้ระบบการปลูกพืชบนพื้นที่สูง ซึ่งใน EP นี้เป็นการศึกษาการกักเก็บคาร์บอนในดินปลูกกาแฟ ซึ่งการปลูกกาแฟบนพื้นที่สูง สามารถแบ่งได้ 3 ระบบ ดังนี้ 1) ระบบกลางแจ้ง ปลูกกาแฟเชิงเดี่ยว ไม่มีต้นไม้บังร่มเงาที่ช่วยลดความเข้มแสงและอุณหภูมิ 2) ระบบร่มเงา ปลูกร่วมกับไม้ผล ไม้ยืนต้นอื่นๆ 3) ระบบอินทรีย์ เป็นการปลูกกาแฟภายใต้ร่มเงาของไม้ป่าเดิม โดยเก็บตัวอย่างดินและวิเคราะห์หาปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดิน ดังนี้

ระบบกลางแจ้ง เก็บตัวอย่างดินปลูกกาแฟจากแปลงเกษตรกรในพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงวาวี จ.เชียงราย ซึ่งเป็นกาแฟที่ปลูกในระบบกลางแจ้ง อายุตั้งแต่ 8-11 ปี มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินที่ระดับความลึก 0-15 เซนติเมตรและ 15-30 เซนติเมตร มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 6.23 ตันต่อไร่ และ 10.76 ตันต่อไร่

ระบบร่มเงา เก็บตัวอย่างดินปลูกกาแฟจากแปลงเกษตรกร 3 พื้นที่ ได้แก่ โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงปางหินฝน อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ เป็นกาแฟที่ปลูกในระบบร่มเงา อายุ มากกว่า 20 ปี ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินที่ระดับความลึก 0-15 เซนติเมตรและ 15-30 เซนติเมตร มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 8.10 ตันต่อไร่ และ 13.87 ตันต่อไร่

โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงวาวี จ.เชียงราย เป็นกาแฟที่ปลูกในระบบร่มเงา อายุตั้งแต่ 9-11 ปี ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินที่ระดับความลึก 0-15 เซนติเมตรและ 15-30 เซนติเมตร มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 8.48 ตันต่อไร่ และ 14.70 ตันต่อไร่

โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงบ่อเกลือ จ.น่าน เป็นกาแฟที่ปลูกในระบบร่มเงา อายุ ตั้งแต่ 3-7 ปี ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินที่ระดับความลึก 0-15 เซนติเมตรและ 15-30 เซนติเมตร มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 6.79 ตันต่อไร่ และ 11.56 ตันต่อไร่

ระบบอินทรีย์ เก็บตัวอย่างดินปลูกกาแฟจากแปลงเกษตรกร 2 พื้นที่ ได้แก่ โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงขุนตื่นน้อยและแม่แฮหลวง อ.อมก๋อย จ.เชียงใหม่ เป็นกาแฟที่ปลูกในระบบอินทรีย์ อายุ

7-9 ปี ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินที่ระดับความลึก 0-15 เซนติเมตรและ 15-30 เซนติเมตร มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 8.15 ตันต่อไร่ และ 12.75 ตันต่อไร่

จากปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินปลูกกาแฟแต่ละระบบ พบว่าดินที่ระดับความลึกมากกว่าจะสามารถกักเก็บคาร์บอนได้มากกว่าดินชั้นบน และอายุของกาแฟมีผลต่อการสะสมคาร์บอนในดิน โดยการสะสมคาร์บอนในดินจะเพิ่มขึ้น เมื่อต้นกาแฟมีอายุสูงขึ้น นอกจากนี้การสะสมคาร์บอนในดินยังขึ้นอยู่กับปัจจัยอื่นๆอีกหลายประการ เช่น สภาพพื้นที่ ความลาดชัน สภาพภูมิอากาศ เนื้อดินและวิธีการจัดการดิน



เขียน/เรียบเรียงโดย

ดารากร อัคฮาดศรี, จุไรรัตน์ ฝอยถาวร, อาผู่ เบเช

ออกแบบ และเผยแพร่สื่อออนไลน์โดย...โครงการพัฒนาระบบการเรียนรู้พื้นที่สูงผ่านระบบเครือข่ายและเทคโนโลยีดิจิทัล ศูนย์ข้อมูลและสารสนเทศ สำนักยุทธศาสตร์และแผน