ในช่วงฤดูฝนของทุกปี เกษตรกรพื้นที่สูงที่ปลูกผักอย่างกะหล่ำ พริก และมะเขือ มักต้องเผชิญหน้ากับศัตรูตัวร้ายที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า นั่นคือ โรครากเน่าโคนเน่า ซึ่งเกิดจากเชื้อราก่อโรคในดิน โดยเฉพาะเชื้อราที่มีชื่อว่า Fusarium oxysporum และ Pythium spp. โรคนี้ทำให้ต้นพืชเน่าเปื่อยตายตั้งแต่ระยะต้นกล้า ไปจนถึงต้นโตเต็มวัย ส่งผลให้ผลผลิตลดลงอย่างรุนแรง

อาการของโรคที่คุณควรรู้

โรคนี้เริ่มจากรากเน่าหรือเปื่อยยุ่ย จากนั้นลามขึ้นไปยังโคนต้น ทำให้ต้นแคระแกร็น เหี่ยวแห้ง และสุดท้ายก็ตายลงในที่สุด อาการชัดเจนจะเห็นได้ตั้งแต่ในแปลงเพาะกล้า ไปจนถึงหลังย้ายปลูกในแปลงใหญ่ พืชที่เสี่ยงต่อโรคนี้ ได้แก่ พืชตระกูลกะหล่ำ พริก และมะเขือเทศ เชื้อสาเหตุโรคอาจอยู่ในดินได้นานหลายปี ทำให้โรคนี้ยากต่อการควบคุมโดยเฉพาะในพื้นที่ปลูกซ้ำ

แนวทางป้องกันและควบคุมโรคแบบชีวภาพ

ในอดีต เกษตรกรมักพึ่งพาสารเคมีเกษตรในการควบคุมโรค แต่ปัจจุบันการตื่นตัวด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อม ทำให้ การควบคุมโรคพืชด้วยชีววิธี กลายเป็นทางเลือกใหม่ที่ปลอดภัยและยั่งยืน โดยเฉพาะในกลุ่มเกษตรอินทรีย์ แต่กระนั้น หากไร้สารเคมีเกษตร ก็อาจทำให้ได้ผลผลิตต่ำลง ดังนั้นหากมีผลิตภัณฑ์ชีวภาพที่มีประโยชน์ทั้งในด้านการควบคุมโรค รวมถึงมีความสามารถในการส่งเสริมการเจริญเติบโตร่วมด้วย ก็จะเป็นทางเลือกที่น่าสนใจทีเดียว

หนึ่งในผลิตภัณฑ์ชีวภัณฑ์ที่ได้รับความนิยม คือ พีพี-สเตร็บโต ซึ่งผลิตจากจุลินทรีย์กลุ่ม Streptomyces sp. ที่มีคุณสมบัติสำคัญ คือ (1) ยับยั้งเชื้อรา Fusarium oxysporum และ Pythium sp. ได้อย่างมีประสิทธิภาพ (2) ส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในระยะกล้าให้มีความแข็งแรง

คุณสมบัติของผลิตภัณฑ์ พีพี-สเตร็บโต

- ยับยั้งเชื้อราสาเหตุโรครากเน่าโคนเน่า Fusarium oxysporum และ Pythium sp.

- กระตุ้นการเจริญเติบโตของพืช ช่วยให้ต้นกล้าแข็งแรง

- มีความทนทานต่อสภาพอุณหภูมิและความชื้นที่แปรปรวนในปัจจุบัน

- มีความปลอดภัยต่อ เกษตรกร ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม

วิธีการใช้ที่เราแนะนำ

1. คลุกเมล็ดพันธุ์ก่อนเพาะ: ใช้อัตราส่วนชีวภัณฑ์ต่อเมล็ดพันธุ์ 1:2 เพื่อป้องกันเชื้อราตั้งแต่ต้น

2. รองก้นหลุมก่อนปลูก: ใช้ชีวภัณฑ์ 1 กรัมต่อต้น เพื่อป้องกันเชื้อราจากดิน

ข้อแนะนำเพิ่มเติม

- ควรใช้เมล็ดพันธุ์ และวัสดุเพาะกล้าที่ปลอดเชื้อ

- เตรียมดินเตรียมแปลงปลูกอย่างดี ขุดดินตากแดด

- ควรปรับ pH ของดินให้อยู่ระหว่าง 5.0 – 6.0 และใช้ร่วมกับปุ๋ยอินทรีย์

- ระมัดระวังการให้น้ำ ไม่ควรให้น้ำมากเกินไป ช่วงอากาศชื้น มีฝนตก ควรงดการให้น้ำช่วงเย็น

- ในสภาวะอากาศชื้นหากเริ่มพบต้นที่เป็นโรคควรถอนออกไปทำลาย และเสริมด้วยการพ่นด้วยเชื้อราไตรโคเดอร์มาเป็นประจำทุก 7 วัน เพื่อป้องกันโรค

- หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับสารเคมี เพราะอาจลดทอนประสิทธิภาพของจุลินทรีย์

การเก็บรักษา

- เก็บไว้ในที่ร่ม แห้ง และห่างจากความชื้น

- ปิดฝาภาชนะให้สนิทหลังใช้งาน

คำเตือนด้านความปลอดภัย

- สวมถุงมือ หน้ากาก และรองเท้า ทุกครั้งเมื่อผสมหรือฉีดพ่น

- ล้างมือและอุปกรณ์หลังใช้งานทุกครั้ง

ทางเลือกอื่นในการจัดการโรคด้วยชีววิธี

นอกจากชีวภัณฑ์ พีพี-สเตร็บโต แล้ว ยังมีจุลินทรีย์ชนิดอื่นที่ช่วยควบคุมโรครากเน่าโคนเน่าได้ เช่น:

- ไตรโคเดอร์มา: เป็นเชื้อราชนิดดีที่แข่งขันกับเชื้อราตัวร้ายในดิน

- บาซิลลัส: แบคทีเรียที่ช่วยยับยั้งการเติบโตของเชื้อราทางดิน

แหล่งที่มาของเนื้อหา

1. รายงานฉบับสมบูรณ์โครงการวิจัยและพัฒนาชีวภัณฑ์ควบคุมโรคเน่าคอดินของพริกกะเหรี่ยงและมะเขือเทศ เกวลิน คุณาศักดากุล และ ประไพพิศ สุวิทย์ชยานนท์ สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) 2554

2. คลินิกพืช ศูนย์อารักขาพืช มูลนิธิโครงการหลวง

3. https://esc.doae.go.th/wp-content/uploads/2019/08/warn147.pdf

เขียน/ เรียบเรียงเรื่องโดย: นายกวีวัฒน์ บุญคาน 

ออกแบบและเผยแพร่สื่อออนไลน์โดย เนตรชนก สายคง สำนักยุทธศาสตร์และแผน