มอดเจาะผลกาแฟ Hypothenemus hampei Ferrari เป็นแมลงศัตรูกาแฟที่พบแพร่กระจายระบาดจนนับว่าเป็นปัญหาสำคัญในแหล่งปลูกกาแฟอะราบิกาหลายพื้นที่ในภาคเหนือ (บัณฑูรย์และคณะ, 2551) และการปลูกกาแฟโรบัสต้าในภาคใต้ (กรรณิการ์, 2543) จากการสำรวจมอดเจาะผลกาแฟ ในช่วง ปี 2550-2551 พบการระบาดในพื้นที่ บ้านปางไฮ ตำบลเทพเสด็จ อำเภอดอยสะเก็ด, บ้านห้วยตาด ตำบลอินทขิล อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ และพื้นที่ดอยช้าง ตำบลวาวี อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย โดยทำความเสียหายให้กับผลกาแฟในสภาพแปลงประมาณ 25 เปอร์เซ็นต์ (บัณฑูรย์ และคณะ, 2551) ปัจจุบันเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟ มอดเจาะผลกาแฟยังคงระบาดสร้างความเสียหายให้กับกาแฟอราบิก้าในหลายพื้นที่ ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับมอดเจาะผลกาแฟยังมีข้อมูลไม่สมบูรณ์ เกษตรกรส่วนหนึ่งไม่ทราบว่าผลผลิตของตนเองได้รับความเสียหายจากแมลงชนิดนี้

เนื่องจากแมลงมีขนาดเล็ก อีกทั้งร่องรอยการทำลายที่ปลายผลมีขนาดเล็กสังเกตได้ยาก จะมาทราบภายหลังเมื่อเกิดความเสียหายในระยะเก็บเกี่ยวแล้ว และไม่ทราบแนวทางในการจัดการมอดเจาะผลกาแฟที่ชัดเจน แนวทางในการป้องกันกำจัดที่มีอยู่ในปัจจุบัน ยังมีข้อมูลไม่มากพอที่นำมาใช้ในการควบคุมมอดเจาะผลกาแฟได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นที่ต้องศึกษาข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับมอดเจาะผลกาแฟ พฤติกรรมการเข้าทำลายและแนวทางในการป้องกันกำจัดอย่างมีประสิทธิภาพ ปลอดภัยต่อสารเคมีกำจัดศัตรูพืช ในเอกสารนี้ เป็นคำแนะนำในการป้องกันกำจัดมอดเจาะผลกาแฟในกาแฟอราบิก้าในเขตพื้นที่ภาคเหนือ

แนวทางในการป้องกันกำจัด

1.เก็บทำลายผลกาแฟที่มีมอดเจาะเพื่อกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ จากผลกาแฟแห้งที่อยู่ค้างต้น และผลที่ร่วงหล่นที่พื้นดินบริเวณทรงพุ่ม

2.บางพื้นที่ไม่สามารถทำความสะอาดได้ ควรกำจัดผลแห้งที่ร่วงหล่นเพื่อลดปริมาณแมลงหรือทำให้สภาพไม่เหมาะสมกับการอยู่รอดของแมลง เช่น การใช้เศษก้าน หรือใบยาสูบแห้ง (ยาขื่นนอกจากนี้การใช้เชื้อรากำจัดแมลง Beauveria bassiana ซึ่งเป็นเชื้อราที่มีประโยชน์มีผลในการกำจัดแมลงศัตรูกาแฟชนิดอื่นๆ เช่น หนอนเจาะลำต้น

ความเสียหายที่เกิดจากมอดเจาะผลกาแฟ

1. ผลผลิตลดลง จากผลร่วงก่อนเก็บเกี่ยว และลักษณะทางกายภาพของผลผลิตเสียหาย

2. ใช้ทำเมล็ดพันธุ์ไม่ได้ โดยเฉพาะการทำลายในแปลงผสมพันธุ์หรือผลิตเมล็ดพันธุ์

3. เป็นช่องทางให้เชื้อโรคทั้งแบคทีเรียและราเข้าทำลายซ้ำ

วิธีการทำ

1. วัดและตัดแผ่นฟิวเอจร์บอร์ดให้พอดีกับการใส่ในถุงพลาสติก

2. เจาะรูตรงกลางให้เท่ากับขวดยาหยอดตา

3. ผสมสารล่อแมลง อัตราส่วน เอธิลแอลกอฮอล์ 1 ส่วน ต่อ เมธิลแอลกอฮอล์ 4 ส่วน คนให้เข้ากันบรรจุลงขวดยาหยอดตาแล้วปิดฝา

4. นำฟิวเอจร์บอร์ดที่ตัดใส่ลงในถุงพลาสติกและเจาะรูตรงกลางขนาดกว้างกว่าขวดยาหยอดตาเล็กน้อย

5. นำลวดสอดตรงกลางฟิวเจอร์บอร์ดแล้วมัดกับขวดยาหยอดตา

เปิดฝาขวดยาหยอดตา นำกับดักที่ได้ไปแขวนตรงต้นกาแฟแล้วทากาว ทิ้งไปสักพักหากพบว่ามีแมลงมาเกาะจนเต็มสามารถเปลี่ยนถุงพลาสติกแล้วทากาวใหม่ได้

เมื่อสารล่อมอดหมด เกษตรกรสามารถเติมได้ตลอดโดยเฉพาะช่วงที่กาแฟให้ผลผลิตจนถึงระยะเก็บเกี่ยว

ข้อควรระวังในการผสมสารล่อมอดเจาะผลกาแฟ

1. แอลกอฮอล์ที่ใช้มีความเข้มข้นสูง

- ระคายเคือง

- ติดไฟง่าย

- ห้ามดื่ม

2. ส่วนผสมต้องได้อัตราส่วนที่กำหนดไว้

3. หยอดยาหยอดตา ต้องไว้ห่างไกลเด็กและคนสูงอายุ

4. ไม่ควรผสมและบรรจุถ้ายังไม่ได้ใช้

ศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมจากคู่มือการปลูกและการผลิตกาแฟอะราบิกาคุณภาพ

ดาวน์โหลดคู่มือ https://rsdb.hrdi.or.th/Knowledge/DetailKnowledge/14

ขอขอบคุณข้อมูลวิชาการและภาพประกอบจาก ดร.เยาวลักษณ์ จันทร์บาง และ อ.เชาวลิต กอสัมพันธ์ คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

เรียบเรียงโดย ดร.สิทธิเดช ร้อยกรอง