ในปัจจุบัน พื้นที่สูง กำลังเผชิญกับปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมที่สำคัญ ไม่ว่าจะเป็น ดินเสื่อมโทรม สารพิษปนเปื้อนในดินและแหล่งน้ำธรรมชาติ หมอกควัน พื้นที่ป่าและความหลากหลายทางชีวภาพของพรรณพืชลดลง รวมถึงภัยธรรมชาติ เช่น ภัยแล้ง ดินถล่ม น้ำป่าไหลหลาก สาเหตุส่วนใหญ่มาจากกิจกรรมมนุษย์ที่ใช้ทรัพยากรธรรมชาติเกินพอดี ซึ่งปัญหาเหล่านี้ได้ส่งผลกระทบโดยตรงต่อการดำรงอยู่และการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชน

เพราะสิ่งแวดล้อมเป็นเรื่องที่เราจำเป็นต้องใส่ใจ

แม้เป็นวิกฤติ...แต่ก็ไม่สายไปที่จะแก้ หากทุกคนร่วมมือกัน

วิธีที่ง่ายที่สุดในการป้องกัน บรรเทา แก้ไขปัญหาและฟื้นฟูสิ่งแวดล้อม คือ การปลูก “ต้นไม้”

ต้นไม้ แม้เพียงหนึ่งต้น ให้ประโยชน์มากมายหลากหลายประการ ไม่ว่าจะเป็น

1. ดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ได้เฉลี่ย 9 - 15 กิโลกรัม/ปี

2. ดักจับฝุ่นและมลพิษในอากาศ ได้ 1.4 กิโลกรัม/ปี

3. ดูดซับความร้อนจากบรรยากาศและลดอุณหภูมิรอบบ้านลงได้ 2-4 °C

4. สามารถปล่อยก๊าซออกซิเจน (O2) ได้ถึง 200,000 – 250,000 ลิตร/ปี ซึ่งรองรับความต้องการก๊าซออกซิเจน ของมนุษย์ได้ถึง 2 คน/ปี

5. ดูดซับก๊าซที่เป็นพิษต่อร่ายกายมนุษย์ และสิ่งแวดล้อม เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) ก๊าซชัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) และก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) เป็นต้น

6. เป็นแหล่งที่อยู่อาศัย อาหาร และยารักษาโรค และเป็นส่วนหนึ่งในระบบนิเวศ

7. รากต้นไม้ช่วยยึดดิน ดูดซับน้ำและแร่ธาตุ ช่วยป้องกันการพังทลายจากดินถล่ม รวมถึงการ

กักเก็บน้ำไว้บริเวณผิวดิน

" ตามมาดูกันว่า..... มีพรรณไม้หรือพรรณพืช ชนิดไหนบ้าง ที่มีประสิทธิภาพในการช่วยฟื้นฟูและเสริมสร้างสภาวะแวดล้อมทางธรรมชาติ

ดักจับฝุ่น"

ลักษณะของพรรณไม้ที่ช่วยดักจับฝุ่น และช่วยกรองอากาศ ควรเป็น

• ไม้ยืนต้นหรือไม้พุ่มที่ใบมีลักษณะเรียวเล็ก มีผิวหยาบหรือมีขนและเหนียว จะมีประสิทธิภาพมากกว่าผิวเรียบมัน

• ต้นไม้ที่ไม่ผลัดใบจะมีประสิทธิภาพดีกว่าไม้ผลัดใบ

• พืชที่มีผิวใบโดยรวมมากกว่าจะสามารถดักจับฝุ่นละอองได้มากกว่าพืชที่มีผิวใบน้อย ดังนั้น ต้นไม้ใหญ่และไม้พุ่มที่มีใบขนาดเล็กจำนวนมากจึงมีประสิทธิภาพในการดักจับฝุ่นละอองสูงกว่าต้นไม้ที่มีใบขนาดใหญ่

ได้แก่ ไผ่รวก พฤกษ์ ขี้เหล็กเลือด ปอกระสา ตะลิงปลิง โมกหลวง โมกมัน

สกุลชงโค ขี้เหล็กบ้าน ตะแบก อินทนิล เสลา จามจุรี ประดู่ กัลปพฤกษ์ สัก แคแสด ชมพูพันธุ์ทิพย์พังแหร

ดูดซับสารพิษในดิน

• แฝก ช่วยดูดซับแคดเมียม โดยส่วนที่สะสม ได้แก่ รากและลำต้น
• กล้วยน้ำว้า ช่วยดูดซับสารหนู โดยส่วนที่สะสม ได้แก่ ราก ลำต้นและใบ

• บําบัดนํ้าเสีย

การบำบัดน้ำเสียด้วยระบบพืชกรองน้ำเสีย อาศัยหลักการใช้ดินเป็นตัวกรองของเสีย และจุลินทรีย์ในดินทำหน้าที่เป็นตัวย่อยของเสีย โดยของเสียที่ย่อยแล้วพืชจะเป็นตัวดูดเอาไปใช้ในการเติบโต ทำให้ของเสียเปลี่ยนเป็นมวลชีวภาพ น้ำเสียที่ผ่านระบบจะมีคุณภาพดีและสามารถระบายสู่แหล่งน้ำธรรมชาติได้ได้แก่ เหงือกปลาหมอ เตยหอม ว่านน้ำ

• ยึดดิน

- การเลือกพืชยึดดินเพื่อป้องกันการกัดเซาะและดินถล่ม ควรพิจารณาทั้งความสามารถในการยึดดิน ได้แก่ กำลังดึงของรากพืชและความหนาแน่นของราก ร่วมกับแนวพระราชดำริการปลูกป่าสามอย่างประโยชน์สี่อย่าง

- พรรณไม้ที่มีแรงดึงรากสูงที่สุด เช่น อโวคาโด ตะไคร้ต้น จันทร์ทองเทศ กาแฟ แฝก

- พรรณไม้ที่มีแรงดึงรากระดับกลาง เช่น การบูร ตองแตบ ส้มผด กำลังเสือโคร่ง แคฝรั่ง มะขาม และกระท่อมหมู

- พรรณไม้ที่มีแรงดึงรากระดับต่ำ แต่มีความหนาแน่นของรากมาก เช่น ถั่วมะแฮะ ราชาวดีป่า

• กันลม

ลักษณะของพรรณไม้ที่ปลูกเป็นแนวกันลม ควรเป็นต้นไม้ที่ไม่ผลัดใบ มีเรือนรากลึก มีเรือนยอดหนาแน่น มีความยืดหยุนของลำต้น มีความสูงเพียงพอ กิ่งไม่เปราะและไม่ทิ้งกิ่งง่าย สามารถนำไปใช้ประโยชน์อย่างอื่นได้นอกเหนือจากใช้เป็นแนวกันลม ได้แก่ ไผ่ กระถินณรงค์ กระถินเทพา สะเดาไทย สะเดาอินเดีย ขี้เหล็กบ้าน มะขาม มะขามเทศ ข่อย ฝาง

 โดยทิศทางที่จะปลูกเป็นแนวกันลมนี้ควรตรวจดูให้แน่ใจว่าอยู่ในแนวขวางกับทิศทางที่ลมพัดผ่านเป็นประจำ

• windbreak (วินด์เบรค) แนวปะทะลม
• shelterbelt (เชลเตอร์เบลท์) แนวคุ้มกันลม
•  ประโยชน์ของไม้บังลม
• - ช่วยให้พืชประธาน เช่น ไม้ผลต่างๆ มีการเจริญเติบโต ให้ผลผลิต และคุณภาพของผลผลิตดีขึ้น เนื่องจากไม่ถูกกระแสลมพัด ทำให้ทรงพุ่มโยก รากคลอน และความชื้นในดินคงอยู่ ไม่สูญเสียไป เพราะถูกลมเป่า อุณหภูมิภายในสวนสม่ำเสมอ
• - แมลงช่วยผสมเกสร เช่น ผึ้ง มิ้ม จะทำงานได้ดีขึ้น ทำให้ไม้ผล เช่น ลิ้นจี่ ลำไย มะม่วง อโวคาโด แมกคาเดเมีย ติดผลดีหากภาวะลมสงบนิ่ง
• - ความเสียหายจากการกัดกร่อนของดินผิวหน้าจะลดลงมากหากปลูกไม้บังร่มหลายแถวในสวน
• - ทำให้การฉีดพ่นสารป้องกันกำจัดศัตรูพืช ทำได้โดยไม่สูญเสียละอองยา ซึ่งอาจโดน ลมพัด เช่นเดียวกับการฉีดพ่นปุ๋ยทางใบ

• ทนไฟ
• มีเปลือกไม้ที่หนาเป็น
• ลักษณะของพรรณไม้-พรรณพืช ที่ต้านทานหรือทนทานต่อไฟ
• ฉนวนป้องกันเนื้อเยื่อเจริญจากความร้อนและการถูกทำลายได้ ได้แก่ เต็ง รัง เหียง พลวง รกฟ้า ตะแบกเลือด แดง ประดู่ป่า มะกอก งิ้ว

มีกาบใบหรือฐานใบที่หนา แข็งและมีความชื้นสูง ซึ่งจะช่วยห่อหุ้มปกป้องตาพืชที่อยู่ตรงปลายลำต้น ไว้ให้พ้นอันตรายจากไฟป่า ได้แก่ กล้วยป่า ต๋าว ค้อ หวาย ลิงลาว เตยหอม ปรง