หญ้าถอดปล้องหรือหญ้าหางม้า (Horsetail) เป็นพืชชั้นต่ำกลุ่มเฟิร์นที่มีท่อลำเลียง ชอบขึ้นในบริเวณที่มีน้ำท่วมขังหรือชื้น ลำต้นมีข้อปล้องชัดเจน มีลักษณะกลม ลำต้นภายในจะกลวง สากมือเนื่องจากที่เซลล์ผิวจะมีสารพวก Silica สะสม ช่วยเพิ่มความแข็งแรง 

      ชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยงใช้ทั้งต้นต้มน้ำดื่มแก้ไข้ เผ่าม้งใช้ทั้งต้นต้มน้ำดื่มแก้นิ่ว ขับปัสสาวะ ลำต้นตำพอกแก้กระดูกเดาะหรือหัก ยาพอกบาดแผล แก้ปวดตามข้อ แก้ปวดกระดูกหักหรือเดาะ ต้มน้ำดื่มเป็นยาเย็นบำรุงไต ขับนิ่ว ขับปัสสาวะ ขับระดูขาว

      สวพส. ได้ดำเนินการวิจัยและพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่นและความหลากหลายทางชีวภาพบนพื้นที่สูง จึงได้มีการนำพืชบนพื้นที่สูงหลายชนิด รวมทั้งหญ้าถอดปล้องมาศึกษาองค์ประกอบทางเคมีและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาเพื่อหาแนวทางการพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นผลิตภัณฑ์จากสารสกัดธรรมชาติเป็นวัตถุดิบสำคัญในการเป็นส่วนประกอบของผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ และผลักดันให้มีการนำผลงานวิจัยไปใช้ประโยชน์เชิงพาณิชย์อย่างกว้างขวาง

      จากการศึกษาองค์ประกอบทางเคมีของหญ้าถอดปล้อง พบสารในกลุ่ม flavonoids, steroids, megastigmanes, fatty acids และ amino acid รวมทั้ง glucosides ต่าง ๆ เช่น megastigmane glucosides, flavonoid glycosides, phenylethanoid glucoside, aliphatic glucoside และ neolignan glucoside เป็นต้น นอกจากนี้ยังได้ทำการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา พบว่า สารสกัดหญ้าถอดปล้องมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ α-amylase ฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ Angiotensin-I Converting Enzyme (ACE) ฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย Streptococcus mutans สาเหตุฟันผุ ฤทธิ์ต้านยีสต์ Candida albicans สาเหตุคราบพลัคที่ฟัน กลิ่นปากและฝ้าในช่องปาก ฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนส ฤทธิ์ลดเลือนริ้วรอย (Anti-wrinkle) และฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ 5α-reductase นอกจากนี้พบว่าสารสกัดหญ้าถอดปล้องมีสารซิลิก้า (Si) ที่เป็นส่วนประกอบของผิว ผม และเล็บ ช่วยซ่อมแซมเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน และมีประสิทธิภาพในการส่งเสริมการเจริญและสร้างความแข็งแรงของผม จึงเหมาะกับผู้ที่มีผมร่วง มีกรดอะมิโน และ phytosterols ซึ่งจะสร้างความแข็งแรงให้กับรูขุมขน นอกจากนี้ยังเพิ่มการไหลเวียนของเลือดในหนังศีรษะ กระตุ้นรูขุมขน และลดการผลิตไขมันในหนังศีรษะอีกด้วย

      จากการศึกษาค้นคว้าข้อมูลในแหล่งต่าง ๆ ประกอบกับผลการทดสอบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของสารสกัดหญ้าถอดปล้องที่มีฤทธิ์เด่นๆ ในการยับยั้งเอนไซม์ 5α-reductase สาเหตุผมร่วงและช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของผม จึงได้นำมาพัฒนาผลิตภัณฑ์แฮร์โทนิคที่มีประสิทธิภาพในการบำรุงรากผมและหนังศีรษะให้แข็งแรง ลดปัญหาเส้นผมอ่อนแอ ผมหลุดร่วง และศีรษะล้าน

         ต่อมาจึงได้พัฒนาผลิตภัณฑ์ในกลุ่มดูแลเส้นผม (Hair care) ที่มีส่วนประกอบจากสารสกัดหญ้าถอดปล้องอีกหลายชนิด ได้แก่ เซรั่มบำรุงเส้นผมผสมสารป้องกันแสงแดด ฮอร์สเทลโฟมแชมพู และฮอร์สเทลแฮร์ทรีตเม้นท์เซรั่ม และผลิตภัณฑ์ดังกล่าวได้ผลิตและจำหน่ายโดยมูลนิธิโครงการหลวง

       หญ้าถอดปล้องนอกจากจะเป็นพืชสมุนไพรแล้วด้วยลำต้นที่มีลำต้นตรง เก๋ไก๋ ดูทันสมัยจึงนิยมนำมาปลูกในสวน หรือตกแต่งอาคาร หรือร้านกาแฟที่มีสไตล์โมเดิร์นหรือแนวเซน ที่ดูเรียบง่ายแต่มีสไตล์ด้วย หญ้าถอดปล้องจึงเป็นพืชที่สูงทีมีศักยภาพทางเลือกใหม่ให้แก่เกษตรกรอีกชนิดหนึ่ง

เขียน / เรียบเรียงเรื่องโดย: กรรณิกา ศรีลัย