การปลูกพืชผักทั้งในและนอกโรงเรือนเพื่อขาย สิ่งที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งคือ ต้องพิจารณาจากความต้องการของตลาดหรือลูกค้าเป็นหลัก ทั้งในเรื่องของปริมาณและคุณภาพที่ลูกค้าต้องการ เพื่อนำมาใช้ในการคำนวณจำนวนต้นให้สอดคล้องกับปริมาณความต้องการ รวมทั้งวางแผนการปลูก และสามารถส่งมอบให้กับลูกค้าได้ ดังนั้นในการวางแผนการปลูกจึงต้องคำนวณความสูญเสียที่จะเกิดขึ้น...เผื่อ...ไว้...ตั้งแต่

1.  จำนวนเมล็ดพันธุ์หรือต้นกล้าที่ต้องใช้
2. เมื่อย้ายปลูก...มีความสูญเสียหรือจำนวนต้นที่รอดตายจากการย้ายปลูกกี่เปอร์เซ็นต์
3. ในระหว่างพืชเจริญเติบโต…มีต้นที่เสียหายจากโรค-แมลงหรือเสียหายจากสาเหตุอื่นสักกี่เปอร์เซ็นต์
4. ตอนเก็บเกี่ยว-บรรจุใส่ถุง ต้องตัดแต่งส่วนที่ไม่ต้องการหรือเสียหายออกกี่เปอร์เซ็นต์
5.  ถึงมือลูกค้ามีความเสียหายเกิดขึ้นอีกกี่เปอร์เซ็นต์

      โดยทั่วไปมักจะเกิดความเสียหายในแต่ละขั้นตอนประมาณ 10-50 เปอร์เซ็นต์ ขึ้นอยู่กับชนิดพืช ถ้าเป็นผักใบก็จะมีความเสียหาย/สูญเสียค่อนข้างมาก ส่วนผักผลหรือผักที่รับประทานส่วนที่เป็นหัวใต้ดิน ก็จะมีความเสียหายค่อนข้างน้อย

      จากนั้นนำข้อมูลเปอร์เซ็นต์ความสูญเสียที่เกิดขึ้นมารวมกัน แล้วนำเปอร์เซ็นต์ความสูญเสียทั้งหมด

ไปคำนวณเมล็ดพันธุ์หรือต้นกล้า ก็จะทำให้ปริมาณที่ผลิตผลที่จะได้ใกล้เคียงกับความต้องการของลูกค้ามากขึ้น ที่เหลือก็ขึ้นอยู่กับการดูแลรักษา

การคำนวณเพื่อวางแผนปลูกผัก

      ตัวอย่างการคำนวณ “ผักกาดฮ่องเต้” ซึ่งลูกค้ามีความต้องการ 300 กิโลกรัม/สัปดาห์ สิ่งแรกที่ต้องรู้ก่อนคือ น้ำหนักของผักกาดฮ่องเต้ โดยปกติผักกาดฮ่องเต้จะมีน้ำหนัก 125 กรัม/ต้น -> ใน 1 กิโลกรัมจะมีผักกาดฮ่องเต้ 8 ต้น (ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับฤดูกาลด้วย บางฤดูน้ำหนักจะมากหรือน้อยกว่านี้ ดังนั้นผู้ปลูกควรเก็บข้อมูลของน้ำหนักพืชแต่ละชนิดในแต่ละเดือนไว้ด้วย)

จากความต้องการ 300 กิโลกรัม ต้องใช้ผักกาดฮ่องเต้ทั้งหมด 8 ต้น x 300 กิโลกรัม= 2,400 ต้น นั่นคือ ต้องเพาะกล้าให้ได้ 2,400 กล้า + 10 เปอร์เซ็นต์ (เผื่อต้นกล้าเสียหาย) -> 2,840 ต้น

ต้องใช้ต้นกล้าในถาดหลุมขนาด 104 หลุม -> 2,480 ต้น /104 หลุม = 30 ถาด หรือ ประมาณ 27 ถาด ซึ่งต้องเพาะทุกสัปดาห์

พื้นที่ 1 โรงเรือน ขนาด 6 x 24 เมตร ปลูกได้ 4 แปลง แปลงกว้าง 1.2 เมตร ร่องแปลงกว้าง 40 เซนติเมตร ระยะปลูก 20 x 20 เซนติเมตร ดังนั้น 1 แปลง = 5 แถว แถวละ 120 ต้น x 5 แถว = 600 ต้น/แปลง หรือ 4 แปลง = 600 ต้น x 4 แปลง = 2,400 ต้น

โดยต้องมี 5 โรงเรือน เพื่อหมุนเวียน เพราะต้องเตรียมแปลง + ตากดิน 1 สัปดาห์

จากตัวอย่างข้างต้นสามารถนำไปปรับใช้ในการคำนวณเพื่อวางแผนปลูกผักแต่ละชนิดได้

เขียน / เรียบเรียงเรื่องโดย: ดร.เพชรดา อยู่สุข นักวิจัย