การปลูกสวีทเบซิลให้มีคุณภาพ (Sweet Basil)

การปลูกสวีทเบซิลให้มีคุณภาพ

สวีทเบซิล (Sweet Basil) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ocvnum basilieum จัดอยู่ในตระกูล Labiatae สวีทเบซิลเป็นสมุนไพรที่ใช้บริโภคหรือใช้ประกอบอาหารนิยมรับประทานร่วมกับอาหารประเภทหลน ลาบ ยำ ส้มตำ ใส่ในแกงเขียวหวาน แกงเผ็ด ก๋วยเตี๋ยว ทำให้อาหารมีรสชาติและกลิ่นหอมน่ารับประทานยิ่งขึ้น

ลักษณะทั่วไป

- ลำต้น เป็นพืชล้มลุกขนาดเล็กมีทรงพุ่มลำต้นเดี่ยว มีลักษณะกลม ๆ โคนต้นสูงแตกกิ่งก้านสาขามีขนปกคลุมมีสีเขียวอมขาวสูงประมาณ 50 - 80 เซนติเมตร

- ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกัน ใบใหญ่กว่าโหระพาไทย ใบลักษณะคล้ายรูปหอก ขอบใบหยิก ใบมีสองลักษณะคือ พันธุ์ใบเล็กและพันธุ์ใบใหญ่ ขอบใบห่อลงด้านข้างใบมีสีเขียว ใบด้านบนสีเข้มกว่าใบด้านล่าง มีก้านใบยาว มีขนสีขาวเล็ก ๆ ปกคลุม ใบบอบบาง ช้ำง่ายและเหี่ยวง่าย รสชาติเผ็ดร้อนมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว กลิ่นหอมอ่อนกว่าโหระพาไทย

- ราก มีระบบรากแก้ว แทงลึกลงในดิน มีลักษณะกลมเล็ก ๆ มีรากแขนงรากฝอยเล็ก ๆ มีสีน้ำตาลมีกลิ่นเฉพาะตัว

- ดอก ออกเป็นช่อ ก้านช่อดอกยาว ตั้งขึ้นคล้ายฉัตรมีดอกย่อยอยู่ ออกบริเวณปลายยอดและปลายกิ่งดอกย่อย มีลักษณะเล็ก ๆ รูปคล้ายระฆัง กลีบดอกมีสีขาว

- ผล มีลักษณะทรงไข่เล็ก ๆ ผลแก่แห้งจะแตกออก จะมีเมล็ดเล็ก ๆ สีดำอยู่มากมาย

- เมล็ดเมื่อผลแก่แห้งแล้วจะแตกออก ภายในจะมีเมล็ดอยู่มากมาย มีลักษณะทรงรีเล็ก ๆ มีสีดำ

ประโยชน์ของสวีทเบซิล

- ใบสวีทเบซิล เป็นแหล่งบีตา-แคโรทีน ซึ่งมีส่วนสำคัญในการป้องกันโรค เช่น มะเร็ง ใบสวีทเบซิลมีกลิ่นเฉพาะใช้เป็นผักสด ใช้ปรุงแต่งกลิ่นอาหารและมีธาตุแคลเซียมสูงด้วย ใบสดใช้เป็นอาหาร แต่งกลิ่นอาหาร แต่งกลิ่นสำอางบางชนิด เมล็ดเมื่อแช่น้ำจะพองเป็นเมือก เป็นยาระบาย เนื่องจากไปเพิ่มจำนวนกากอาหาร (bulk laxative) ใช้เป็นยาได้หลายชนิด เช่น ปรุงร่วมกับน้ำนมราชสีห์เพื่อกินเพิ่มน้ำนม ตำรวมกับแมงดาตัวผู้ใช้แก้พิษแมลงกัดต่อย

- น้ำมันสวีทเบซิล เป็นน้ำมันหอมระเหยมีองค์ประกอบทางเคมีที่สำคัญ คือ และสกัดได้จากใบ โดยการกลั่นด้วยไอน้ำ เป็นของเหลวใสมีสีเหลืองอ่อน หรือเหลืองอมน้ำตาล ปราศจากตะกอนและสารแขวนลอย ไม่มีการแยกชั้นของน้ำ มีกลิ่นเฉพาะตัว มีคุณสมบัติแก้จุกเสียดแน่นท้อง น้ำมันหอมระเหยช่วยการย่อยอาหารเนื้อสัตว์ ช่วยคลายการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ และช่วยฆ่าเชื้อแบคทีเรีย จึงช่วยให้สบายท้องขึ้น มีกลิ่นหอมหวาน มีคุณสมบัติช่วยให้สงบ มีสมาธิลดอาการซึมเศร้า ข้อควรระวังในการใช้คือ ทำให้เกิดอาการแพ้ง่าย สตรีมีครรภ์ควรหลีกเลี่ยง

- การใช้เป็นยาสมุนไพร มีสรรพคุณทางยาสมุนไพรที่หลากหลาย ใบสดมีสรรพคุณแก้ท้องอืดเฟ้อ ขับลมจากลำไส้ ต้มดื่มแก้ลมวิงเวียน ต้มเอาน้ำดื่มแก้หวัด ขับเหงื่อ ถ้าเด็กปวดท้องใช้ใบ 20 ใบ ชงน้ำร้อนและนำมาชงนมให้เด็กดื่มแทนยาขับลมได้ ใบแห้งต้มกับน้ำ มีสรรพคุณต้านเชื้อก่อโรค

- คุณค่าทางอาหาร เช่นโปรตีนแคลเซี่ยมโพแทสเซียมคาร์โบไฮเดรตฟอสฟอรัสเบต้าแคโรทีนและวิตามินอื่น ๆ

ความสำคัญของคู่มือการปลูกสวีทเบซิลให้มีคุณภาพ:

มูลนิธิโครงการหลวง และสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) จัดทำ "คู่มือการปลูกสวีทเบซิลให้มีคุณภาพ" ขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้ในการถ่ายทอดและเผยแพร่องค์ความรู้และเทคโนโลยีการปลูกและการป้องกันโรคและแมลงของสวีทเบซิล ทั้งนี้เพื่อให้เกษตรกรและผู้ที่สนใจสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการปลูกและการดูแลแปลงปลูกสวีทเบซิลของตนเองได้ เพื่อให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์และสภาพพื้นที่ปลูก

ที่ปรึกษา:

ดร.อัญชัญ ชมพูพวง - ผู้ช่วยผู้อำนวยการสำนักงานมูลนิธิโครงการหลวงเชียงใหม่

นายวิรัตน์ ปราบทุกข์ - ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน)

นางสาวศิริลักษณ์ ศิริกุล - หัวหน้างานวิจัยและพัฒนาพืชผักและสมุนไพร มูลนิธิโครงการหลวง

คณะผู้จัดทำ:

นางสาวแพรวระวี แสงมณี - นักวิชาการ งานวิจัยและพัฒนาพืชผักและสมุนไพร มูลนิธิโครงการหลวง

นางสาวดวงดาว กันทรัตน์ - นักวิชาการส่งเสริมและพัฒนา 5 สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน)

นางสาวนงนุช คูสันเทียะ - เจ้าหน้าที่โครงการ สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน)

เรียบเรียง:

นางสาวแพรวระวี แสงมณี - นักวิชาการ งานวิจัยและพัฒนาพืชผักและสมุนไพร มูลนิธิโครงการหลวง

ข้อมูล:

นายเกรียงไกร ใจสักเสริญ - เจ้าหน้าที่ส่งเสริม ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่สะป๊อก

นายทรงวุฒิ รูปสูง - เจ้าหน้าที่ส่งเสริม ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก